بەدوای هەڵبژاردنەکانی ٢١/٩/٢٠١٣دا دوو ئەندام پەرلەمانی بزوتنەوەی گۆڕان (علی حەمە ساڵح و ئیڤار ئیبراهیم) ڕایەنگەیاند کە لەپەرلەمان دژی هەر یاسایەک دەوەستنەوە کە دژی بنەماکانی شەریعەتی ئیسلام بێت .پێشتریش لەلایەن نەوشیروان مستەفای سەرۆکی گۆڕانەوە ئەم هەڵوێستە ڕاگەیەندرابوو. لەلایەن ژنان و نوسەران و خەڵکی ئازادیخواز ناڕەزایەتی بەرامبەر بەم هەڵوێستەی گۆڕان دەربڕا. چەند کەسێک لە گۆڕان بە شێوەی هیستریک و کەسانێکیش بە شیوەی تەبریری تیوری وەڵامی ئەم ناڕەزایەتیانەیان داوەتەوە و بەگشتیش ئەم ناڕەزایەتیانە و تەنانەت ڕووداوی سوتانی پەیکەری خۆشەویستی و ناڕەزایەتیەکانیش بەدەوریدا دیسان بە تیوری گومان و دەستێک کە دەیەوێ سەرکەوتنەکانی گۆڕان لەکەداربکا لێک دەدەنەوە. لێرەدا لەسەر وەڵامە هیستریکەکان و تیوری گومانی ئەو هەڵسوڕاوانەی گۆڕان ناڕۆین لەبەرئەوەی هەم وەڵام دراوەتەوە و هەم تیوری گومان دروستکردن بۆ بەلاڕێدابردنی ئەسڵی ئەو مەسەلەیە کە بۆچی گۆڕان شەریعەتی ئیسلامی کردوە بەبنەمای بزوتنەوەکەی. هەربۆیە لەم ووتارەدا ئەوەی بەلامانەوە گرنگە شیکردنەوەی بنەماکانی ئەم هەڵوێست وسیاسەتەی بزوتنەوەی گۆڕانە.
ئەو پرسیارانەی خۆیان دەدوێن
ئاشکرایە سەرچاوەکەی لێدوانەکانی دوو ئەندام پەرلەمانە تازەکەی گۆڕان هەڵوێستی سەرکردەی بزوتنەوەی گۆڕان نەوشیراون مستەفایە کە لە کەناڵی کەی ئێن ئێن ڕایگەیاندبوو وەک بزوتنەوەی گۆڕان ” هەرچی شتێک نەگونجێ لەگەڵ سەوابتی دینی دینی ئیسلامدا موافەقەتی لەسەر ناکەین و ئەوەندەی پێمان بکرێ هەوڵ دەدەین تێنەپەڕی چونکە بەلامانەوە شتێکی پیرۆزە.هەرچی قانونێک بێت پێچەوانە ئەمە بێت ئێمە ناتوانین موافەقەتی لەسەر بکەین“. لێکدانەوەی ئەوەی بزوتنەوەیەکی سیاسی بۆچی سەوابتی دینی ئیسلام دەکاتە یەکێک لە بنەما و پیرۆزیە فکری و یاساییەکانی ڕیکخراوەکەی بەبێ ئەوەی خۆی بەڕێکخراوێکی ئیسلامی ناوبەرێت چی دەگەیەنێ؟ ئایا ئەوەی کە لە پەرلەمان و یاساداناندا دژ بەهەر شتێک بوەستێ کە پێچەوانەی شەریعەتی ئیسلامی بێت ئەم ڕێکخراوە ناکاتە خاوەن ئیدیۆلۆژیەکی ئیسلامی و خاوەن پڕۆژەی بە ئیسلامیزەکردنی یاسا و ژیانی مەدەنی کۆمەڵگەی کوردستان؟ بۆچی بزوتنەوەیەکی ناسیونالیستی ناڕازی بەدەسەڵاتی یەکێتی وپارتی و سیستەمی بنەماڵەیی ژێرخانێکی فکری و سیاسی ئیسلامی هەڵدەبژێرێ و ڕیگە بەهیچ یاسایەک نادات پێچەوانەی بنەما و یاساکانی ئیسلام بێ؟ ئایا ئەم هەڵوێستە سیاسەتێکی ڕۆژە بۆ ڕاکێشانی پشتیوانی جمهوری ئیسلامی ئێران لە بزوتنەوەی گۆڕان لە ململانێی لەگەڵ یەکێتی و پارتیدا ؟ ئەگەر ئەمە بەشێکی ستراتیژی گۆڕانە بۆ لێسەندن یا شەریک کردنی لەدەسەڵاتدا کە هێزێکی ئیقلیمی بکاتە پشتیوانی خۆی،ئایا باجی پشتیوانی جمهوری ئیسلامیە چیە ؟ ئایا ئەم پێداگریەی گۆڕان لەسەر سەپاندنی پێوەرەکانی شەریعەتی ئیسلامی بەسەر یاسا مەدەنیەکاندا لەلایەک بۆ ڕاکێشانی نفوزی ئیسلامی سیاسی لەخوارەوە و تۆخکردنەوەی هاوپەیمانێتی لەگەڵ حزبە ئیسلامیەکاندا لەسەرەوەیە؟ئایا بۆچی ئەندام پەرلەمانەکانی بزوتنەوەی گۆڕان “دەستوری عێراق” یان کردۆتە “کتێبی پیرۆز”ی خۆیان و بەتایبەت لەو بەندەی “شەریعەتی ئیسلام دەکاتە سەرچاوەیەکی یاساکان و نابێ هیچ یاسایەک دژی بنەماکانی ئیسلام دەربچێ” دەکەنە خەتی سووری خۆیان؟ ئایا ئەمە پابەند بوون بە “عێراقچێتی”ەوەیە یان هاو مەبدەئیە لەگەڵ ئیسلامی سیاسی شیعە و سونەدا ؟ ئایا ئەم ملکەچیە بۆ دەستوری عێراق ناکۆک نیە بەو بانگەوازانەی لەسەر چارەنوسی کەرکوک دەیکەن کە گوایە ئەوان لەیەکێتی و پارتی باشتر چارەسەری دەکەن و بۆ لەمەیاندا دەستورە موقەدەسەکەیان بە چارەسەر نازانن ؟ ئایا گۆڕان وەک بزوتنەوەیەکی پۆپۆلیستی کە لە ڕیزەکانیدا کەسانی چەپ و عەلمانی و ئازادیخواز هەیە چۆن دەتوانێت لە پراتیکی سیاسیدا ئەم پشتیوانیە سیاسی و یاساییە لە شەریعەتی ئیسلامی پەیڕەو بکا لە ناو پەرلەمان و لە ململانێی بەرەی ئازادیخوازی لەگەڵ یاساکان و سیاسەت و کردەوەکانی ئیسلامی سیاسی دا ؟
بزوتنەوەی گۆڕان ئەبێ وەڵامی ئەم پرسیارانە بە لۆژیک و ڕاستەوخۆ بداتەوە بە ئەندامان و دەنگدەرەکانی . ئێمە بۆ وەڵامی ئەم پرسیارانە نە لەژووری سیاسی و نە ڕیزی خاوەن فکرەکانی بزوتنەوەی گۆڕاندا شتێک شک نابەین جگە لە نوسینێکی “سەردار عزیز” کە بەناوی ” بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان: قه‌یرانی بوون و نه‌بوونی ئایده‌لۆژیا “. بۆیە باسەکەمان دەبەینە ڕەخنە لەم نوسراوەیە.
هارمۆنیەکەی گۆڕان و نەخۆشیەکەی کارل کراوس
ئەم نوسەرە سەرەتا دەڵێ” ده‌كرێت لێره‌وه وته‌که‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا دابرێژینه‌وه، ئه‌گه‌ر ئه‌و دژ به بنه‌ماکانی ئیسلام نیه ، له هه‌مانکاتدا دژ به بنه‌ماکانی دیموکراسیش نیه، هه‌روه‌ها دژ به بنه‌ماکانی مافی مرۆڤیش نیه. ئه‌م قبوڵکردنه‌ی ره‌‌‌سه‌ن و مۆدرێن، ئه‌م هه‌وڵدانه بۆ پێکه‌وه گونجاندن و هێنانه ئارای هارمۆنیه‌ت له دڵی سه‌رکه‌وتن و نوشستی هه‌موو پرۆژه‌کانی مۆدێرنه‌یه له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راست: هه‌ر له ئه‌زمونی شای ئێران و ئه‌تاتورکو ک و بورقێبه و ئه‌وانی تر. دووباره‌كردنه‌وه‌ی ئه‌زموونی شکستی ئه‌وانیتر به‌بێ سود وه‌رگرتن لێی گێلێتیه. ”
لەم قسانەی سەردار عەزیز و لە لێدوانی نەوشیروان مستەفادا باس لە مۆدێلی تازەی دەستور و یاسای پەرلەمانی و بنەماکانی سیستەمی حوکمڕانیە کە مۆدێلی ئەم سێ کوچکە و سێ سەوابیتە (ئیسلامی و دیموکراتی و مافی مرۆڤەیە). دیاره ئاکتیڤبوونه‌وه‌ی ئاین له‌ژیرکاریگه‌ری هاتنی ئه‌مریکاو ته‌رحی مولتیکالچه‌ریزم وڕۆلێ ئیسلام له‌سه‌ر ناسیونالیزمی کورد به‌پێویست وه‌ک بزوتنه‌وه‌وئایدیۆلۆژیایه‌کی میلی مه‌زهه‌بی خۆی نواندووه، گۆڕان یه‌کێکه‌له‌ره‌وته‌کانی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه. هەربۆیە پێداگری و پابەند بوونی پەرلەمانتارە تازەکانی بزوتنەوەی گۆڕان بەدەستوری عێراقەوە پابەندبوونێکی مەبدەئیە نەک ناچاری ،بەوپێیەی هەردولا پابەندن بە بنەماکانی ئاینی ئیسلامەوە. کەواتە دەستور و یاساکانی بەڕیوەبردنی دەسەڵات و بنەماکانی سیستەمی حوکمڕانی عێراق هەمان یاسا و شێوازی دەسەڵاتە کە گۆڕان لە کوردستان دەیەوێ لەجێگای سیستەمی بنەماڵە و میلیشیایی دایمەزرێنێ. ئەم نمونە سیاسی و حکومەتیە لە عێراقدا لە ٢٠٠٣ەوە وەک سیستەمی سیاسی و دەستور لەلایەن ئەمریکا و داڕیژەرانی ستراتیژی نیولیبرالیزمەوە دانرا، کە لەتیۆردا بریتیە لەم هارمۆنی شەریعەتی ئیسلامی و دیموکراسی پەرلەمانی و وەزارەتێکی مافی مرۆڤ و چەند ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی. بەڵام لە ڕووی عەمەلیەوە لە ماوەی ئەم ١٠ساڵەدا لە سایەی ئەم هارمۆنیەدا لە عێراق نزیک بە نیوملیۆن ئینسان کوژراوە و چەند ملێونێ ئاوارە و ماڵوێران بوە . بەپێی ئەوەی دەستور “شەریعەتی ئیسلام”ی کردۆتە سەرچاوەیەکی یاسادانان و سەوابتی ئیسلامیان کردۆتە پیرۆزی کۆمەڵگەی عێراق ،ئەم دەسەڵاتێکی دیکتاتۆری ئیسلامی شیعەی دامەزراندوە کە باڵادەستی جمهوری ئیسلامی ئیرانی لە ناوچەکەدا بەهێزکردوە. ئەمە نمونەی ئەو بەدیلە هارمۆنیە سەرکەوتوەیە کە گۆڕان بەهۆیەوە نایەوێ گێلانە شکستی پڕۆژەی مۆدێرنەی شای ئێران و ئەتاتورک و بورقیە ئەم هارمۆنیە دوبارەکاتەوە.
پەرلەمانتارە تازەکانی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەندە ئەم دەستورەی عێراقیان لا ئایدیالی هارمۆنی بەدیلە “نیمچە ئیسلامی و نیمچە دیموکراسی و نیمچە مافی مرۆڤە” کە یەکەم پەیامی دوای سەرکەوتنیان لە هەڵبژاردنەکانی ئەمجارەدا ئەوەبوو کە لە پەرلەمانی کوردستاندا بەپێی ئەو دەستورە “دژی هەر یاسایەک دەوەستنەوە کە دژ بەبنەماکانی ئیسلام ” بێت . کەواتە بزوتنەوەی گۆڕان بەپێچەوانەی ئیدعای نەبونی ئایدیۆلۆژیاوە، خاوەنی ئایدیا و فکرێکی پیرۆز و ڕەسەنی ئیسلامیە و دەیکاتە ڕۆحی یاساکان . ناسیونالیزمی بزوتنەوەی گۆڕان وەک ناسیونالیزمی پارتی و یەکێتی شوناسی ئیسلامی دەپارێزن . ئەمەش لەبەرئەوەیە،وەک خەسرەو سایە دەڵێ،” ناسیونالیزمی کوردی ئیلهامی له‌ناسیونالیزمی عه‌ره‌بی وه‌رگرتووه، له‌م ناسیونالیزمه‌شدا که‌به‌شه‌کوردیه‌که‌ی وه‌ک ناسنامه‌یه‌کی ئایدۆلۆژی، ڕه‌خنه‌ی له‌دین نه‌بووه وخۆی لیجیانه‌کردۆته‌وه. به‌پێچه‌وانه‌ی ناسیونالیزمی غه‌ربیه‌وه که‌چه‌مکه‌کانی، ئیراده‌ی نه‌ته‌وه، ئابوری میلی، سیاسه‌تی ڕۆمانسی میلی وده‌وله‌تی، مێژووگه‌رایی، تاتێوری ماف.. تێکه‌ڵ بووه پێی. ناسیونالیزمی کورد وشه‌رقی له‌چه‌مکی خاک، ئه‌ساله‌تی نه‌تەوه‌یی و که‌لتوری و ئه‌ده‌بیاتی شاعیرانه‌وه سه‌رچاوه‌ده‌گرێ، ئاین که‌به‌شێکی ئه‌م که‌لتوره‌ی داگیرکردووه، به‌شێک له‌م‌ڕه‌سه‌نایه‌تیه‌ی پێک هیناوه وناتوانی ده‌ستبه‌رداری بێت”.
لە کاتێکدا بنەمای کۆمەلگەی مەدەنی و دەسەڵاتی مەدەنی و یاسا مەدەنیەکان ئەوەیە کە سەرچاوەیان لە مافو خواستی ئینسانەوە وەرگرتبێ و تەنیا ئەو یاسایانە بن کە ئینسان خۆی دایدەنێ نەک لە ئاسمانەوە بەسەریدا وەک سەوابت فەرزدەکرێ . کەواتە سەردار عەزیز یان ئەم بنەما مەدەنیانە نازانێ و جیاوازی لە بنەمای دینی جیاناکاتەوە یان ئەم کارەی هەڵبژاردوە کە تیۆریزەی بڕیارێکی سیاسی سەرکردەو حزبەکەی بکا کە شەریعەتی ئیسلامی دەکاتە سەرچاوەی یاسادانان .
کاتێک بەم شێوەیە ئیسلام یەکێک لە پیرۆزیەکان و ڕەسەنایەتی گۆڕان بێت کەواتە یەکێک لە بنەمای فکری و سیاسی و پڕۆژەی سیاسیەتی . بەوپێیەش کە بەئاشکرا باسەکە پەیوەست دەکرێتەوە بەمەسەلەی دەسەڵات و سیستەمی سیاسی و پەرلەمان و یاساکانەوە کە واتە بە ئیسلامیزەکردنی کوردستان لەڕێگای یاسا و پەرلەمانەوە دەبێتە یەکێک لە پڕۆژەکانی ئەم سیاسەتە. دەلیلی پابەندبوونی بزوتنەوەی گۆڕان و پەرلەمانتارەکانی بەم بەندەی دەستوری عێراقەوە کە “نابێ هیچ یاسایەک دژی بنەماکانی ئیسلام بێت”، ئەوە دەگەیەنێ کە بەدیلی گۆڕان لە کوردستان هەمان سیستەمی سیاسی ئێستای عێراقە کە لەسەر بنەمای ئەو دەستورە ئیسلام تیایدا یاسا و دەسەڵاتە.
ئەگەر بڵێن وەزعی عێراق خەتای دەستورەکەی نیە بەڵام بە میسر چی دەڵێن کە نمونەی ئەو مۆدێلە هارمۆنیەی “ئیسلامی و دیموکراسی و مافی مرۆڤە” یە کە دوای شکستی پڕۆژەی مۆدێرنەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی هاتە سەرکار . لە میسردا ئەم گۆڕانکاریانەی بزوتنەوەی گۆڕان داوای دەکا لە سیستەمی سیاسی و قانونیەی ڕویدا و ئیخوان موسلمین لەڕیگای دیموکراسیەوە هاتنەسەرکار و شەریعەتی ئیسلامیشیان کردە سەرچاوەی یاسادانان و دەستوریان بەپێی سەوابتی ئیسلامی دانا. بەڵام ئاشکرایە کە لەیەکساڵدا شەڕی ئیسلامی سیاسی لەسەر سەپاندنی “سەوابتی ئیسلام”یەکەی گۆڕان خەڵکی ناچار بە دەستانەوە شۆڕش کرد تاکو بەڵای ئەو یاسا پیرۆز و ڕەسانەنەی ئیسلامیەکان هەناسەی تازەدەرهاتوی ئازادیان بۆ دەیان ساڵی تر نەخنکێنێت.
ووڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەراست وەک بەشێ لەووڵاتانی بازاڕی هێزی کاری هەرزانی سەرمایەی جیهانی کە لە هەفتاکانی سەدەی بیستەوە تا ئێستا لە “دەیەکانی ئەزمە” دایە سیستەمی دیکتاتۆری سیاسی و ئابوری دەوڵەتیەکەی توشی شکست و بن بەستێک بوە کە ناوچەکەی کردۆتە بورکانی شۆڕشەکان و بۆ ڕاگرتنی دەسەڵات و بازاڕی سەرمایە تیایدا نەلەئاست بۆرژوازی ناوخۆ و نەلەئاست دەوڵەتە زل هێزە ئیمپریالیەکانی ئەمڕۆ ستراتیژیەکی ڕۆشن نیە. ئیسلام چ وەک فکری “ڕەسەن” و چ وەک سەوابتی “پیرۆز” چارەسەرێکی پێ نیە سەبارەت بە کێشەکانی کۆمەڵگەی سەردەم بەڵکو ئەم بزوتنەوە ڕەسەن و ئسوڵیە ئیسلامیانە خۆیان دەرکەوتە و نیشانەکانی ئەو نەخۆشی و ئەزمەیەن، وەک کارل کراوس دەڵێ” ئەمە نەخۆشیەکەیە کە توش بوەکان خۆشخەیاڵن بەوەی کە ئەوە دەرمانەکەیە”.
ئەو تازەگەریە ئاقڵانەیەی کە سەردار عەزیز و سەوابتەکەی نەوشیروان مستەفا لە پڕۆژەی مۆدێرنە و پڕۆژەی دەسەڵاتی گۆڕاندا باسی دەکەن جێگا و دەسەڵاتدانە بە ئیسلام و شەریعەت و حزبە ئیسلامیەکان لە دەستور و یاسا و پەرلەمان و حکومەتدا تاکو قەرەبوی ئەو گۆڕانکاریەنەی مۆدێلی سەرمایەداری دەوڵەتی و سیستەمی عەسکەرتاریەتی ناسیونالیزم لەپەراوێزخستنی بنەماکانی ئیسلام بۆ حوکمڕانی و دەستور پێ بکرێتەوە. بەسەرنجدانی دەوری ئیسلامی سیاسی لە نەوەدەکانەوە تا ئێستا لە ئەفغانستان و پاکستانەوە بگرە تا میسر و تونس و کوردستان ئایا بەرنامەی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئەم هێزانە بەپێی یاسا و سەوابتی شەریعەتی ئیسلامی جگە لە شەڕ و تیرۆر و سەرکوتی ئازادیەکان و زاڵکردنی جەوی کۆنەپارێزی و بێ مافی هیچ کاریگەریەکی تری بوە؟ ئایا بۆچی نەوشیروان مستەفا و سەردا عەزیز و بزوتنەوەی گۆڕان ئێستا دەیانەوێ بەئاڵای گۆڕانەوە ئەجێندا و سەوابتی بزوتنەوەیەکی ئیسلامی سیاسی بگەیەننە دەسەڵات و بەسەر دەستور و یاسا و پەرلەمان و سیستەمی حوکمڕانی و ژیانی مەدەنیدا فەرزی بکەن لەژێرناوی هارمۆنی و فرە شوناسی ؟ ئەمە ئیتر مەسەلەیەکی سیاسی پوختە و پێم وانیە تیۆریەکانی سەردار عەزیز جگە لە تەبریری ئامانجێکی سیاسی هیچ فەلسەفە و زانستێکی سیاسی تازەی لە پشتەوە بێت. هەربۆیە باشترە مەرامی سیاسی نەوشیروان مستەفا ڕاڤە بکەین بۆ تێگەیشتن لەم ئسوڵیەتەی سەوابتە دینیەکانی گۆڕان.
ئەزمەی شوناس یان میکاڤیلیزم
کار و ئامانجێکی سیاسی لە پشت ئەم چەماندنەوەی بزوتنەوەی گۆڕانەوەیە بۆ پیرۆزکردنی ئیسلام بەڵام زمانی فکری ئەم بزوتنەوەیە دەیەوێت ئەمەمان بە فرە شوناسی پێ بفرۆشێ. سەردار عەزیز دەڵێ” مێژوو سه‌لماندی که هیچ دیدێک یان بیرێک نیه بتوانێت سه‌رجه‌م پانتاییه‌كانی ژیان راڤه‌بکات و قه‌یرانه‌کانی چاره‌سه‌ڕ بکات. ئالێره‌وه‌یه که دیدی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان سه‌رهه‌ڵده‌گرێت، ته‌نها بیرێک یان ئایدیایه‌ك نیه که بتوانێت ببێته چاره‌سه‌ر بۆ قه‌یرانی ئه‌مرۆی کوردستان. هه‌ڵگرتنی هه‌ر ئایدیایه‌ك تاقانه ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ێ که سه‌قه‌تی سیاسی بێته ئاراوه. له کۆتاییدا گۆڕان به‌‌ده‌رنیه له ئایدەلۆژیا به‌ڵام جیاوازیه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه که جیاکاری ده‌كات له نێوان باوه‌ڕ و ئایده‌لۆژیادا. ئه‌گه‌ر هه‌ڵگری دیدێک بێت هه‌ڵگرێکی دۆگمایی باوه‌ڕیانه نیه به‌ڵکو فره‌یی و توێژینه‌‌وه خواستی گشتی کارگه‌ریان له سه‌ر دیده‌كانی هه‌یه. ”
ئایا ئەگەر دینی ئیسلامیش یەکێک لەو دید و فکرانەیە کە نەیتوانیوە پانتایەکانی ژیان ڕاڤە بکا و قەیرانەکان چارەسەر بکا ،بۆچی ئێستا گۆڕان کردویەتی بە پیرۆزی و مقدەساتێک کە نابێ هیچ یاسایەکی پێچەوانەی ئیسلام لە پەرلەمان دانرێ. ئایا ئەمە خەتی سوور نیە بۆ ئازادی؟ زاڵکردنی تاکە ئایدیایەک نیە کە کۆمەڵگا و تاکەکانی ناچار بە ڕیزگرتن لە شەریعەت و یاساکانی دەکا و شوناسی ئیسلامی دەبەخشێتە تاک و دەسەڵات؟ چۆن پارتێک دینی لەلا موقەدەس بێت و ڕێگا نەدا هیچ یاسایەک پێچەوانەی بنەماکانی دابنرێ هەمان حزب دەتوانێ پشت بە زانست و مەعریفە ببەستێ ؟ حزبێک کە یاسای ئیسلام دەکاتە موقەدەس وەک نازیەکان و ستالینیەکان ئەوە فەرزناکەن بەسەر هاولاتیدا کە دەبیت “ئەم بیروباوەڕە ڕەسەن و پیرۆزە” قبوڵ بکەن و دەستی زانایانی بایەلۆجی و زانستی جینەکان نابەستن کە خەریکن دەستکاری کاری خالق دەکەن وە ئایا تیۆری داروین لە خوێندندا لانابەن لەبەرئەوەی دژی سەوابتی فکری ئیسلام و قورئانە؟ ئەو جۆرە سۆشیالیستەی سۆڤیەت کە سەردار عەزیز باسی دەکا مارکسیزمی کردبوە دین و هەموو عیلمێکی بەو مقدەساتە دەپێوا بەڵام ئەو مارکسیزمە ڕەسمیەی دەوڵەتی سۆڤیەت لەم تیۆری موقەدەساتی دینەی گۆڕانەوە نزیکە نەک لە ڕەخنەی مارکس لە پەرستنی موقەدەسات. مارکسیزم زانستێکی سیاسی و کۆمەڵایەتیە بۆ ڕزگاری ئینسان، نە فیزیا و فەلەکە نە کۆسمۆلۆجی و بایەلۆجی ،وە بەپێچەوانەوە دژ بە دەسەڵاتێکی ئایدیۆلۆژیە کە سنور بۆ زانست و داهێنانی ئینسان دروست بکا و عەقیدەی دینی و نادینی بەسەردا فەرزبکا. بەڵام سەوابتە ئیسلامیەکەی کە گۆڕان پابەندە پێوەی فرەیی و فرەشوناسی دەسڕێتەوە ئەگەر پێچەوانەی سەوابت و شوناسی ئیسلامیەوە بێت و خۆی کردنی سەوابت و شوناسێکی دینی بە ناسنامەی دەستور و دەسەڵاتێک کە خەڵک ناتوانێ بیان بەزێنێت.
ئەم ناکۆکیانەی سەردار عەزیز لەوەی لەلایەک هەڵگرتنی تاکە ڕایەک بە سەقەتی سیاسی دەزانێ و بەڵام ئازادی بە شەریعەتی ئیسلام پەرژین دەکا ،لە باسی بەرنامەی دەسەڵاتی گۆڕانیشدا بە ڕونی دەردەکەوێ. ئەو دەڵێ ” ده‌كرێت پارتێكی سیاسی پشت به زانست یان پلان یان مه‌عریفه ببه‌ستێت زیاتر له‌وه‌ی به ئایده‌لۆژیا. بۆ نموونه ئه‌گه‌ر له کوردستان ئامارێکی وورد هه‌بێت بۆ دانیشتوان، ئه‌وا پێکهاته‌كانی کۆمه‌ڵگا بریار له سه‌ر چیته‌ی پێداویستیه‌كان ئه‌ده‌ن. ئه‌مه‌ش ده‌بێته رێبه‌ری کاری به‌رێوه‌چوونی ده‌سه‌ڵات. “بۆیه مافی گۆڕانیشه مه‌ودای خۆی له میانه‌ی پیرۆز و دونیاییدا له کۆی سیسته‌می سیاسیدا دابرێژێت.”
باشە ئەگەر “پێکهاته‌كانی کۆمه‌ڵگا بریار له سه‌ر چیته‌ی پێداویستیه‌كان “دەدەن و ئەمە “رێبه‌ری کاری به‌رێوه‌چوونی ده‌سه‌ڵات“ دیاری دەکا ،ئیتر پێویستی بە شمشێری موقەدەسی دیموکلیس چیە لەسەر سەری دەستور و یاسا و پەرلەمانی کوردستان؟ ئەگەر بەڕیوچونی دەسەڵات لەسەر بنەمای پیداویستیەکانی کۆمەڵگەیە کەواتە یاسای ١٤٠٠ ساڵ لەمەوپێش و بەقەولی ئیسلام “ئاسمانی” بۆ دەکرێتە سەوابتی یاسا و دەستور و دەسەڵات؟ ئایا ئەم ١٤٠٠ ساڵە هیچ گۆڕانکاریەکی ئابوری و سیاسی و کۆمەڵایەتی وای نەکردوە کە سەوابتەکانی ئیسلامی سەردەمی کۆیلایەتی و دەرەبەگایەتی ئیتر بۆ کۆمەڵگەی سەرمایەداری نابن. ئەم سەوابتە ئیسلامیانەی قورئان و حەدیسەکانی ئیسلام دایناون بەپێی چ زانست و مەعریفەیەک دەتوانی ژیانی ئابوری و بازاڕ و کەڵەکەی سەرمایە و ئیدارەی سیاسی و ئازادی سیاسی و فەرهەنگی و ئزادی زانستی بەپێی سەوابتی ئیسلام بەریتەپێش بەبێ ئەوەی کۆمەڵگە لە هەموو بوارەکاندا بەریتە دواوە وەک لە سعودیە و ئێران و عیراق نمونەکانی دەبینین. سیستەمی سیاسی یان لەسەر بەرنامەی شەریعەتی ئیسلامی دادەنێیت وەک ئەم دەوڵەتە ئیسلامیانە یان لەسەر پێداوستیەکانی خەڵک و جیاکردنەوەی دین لە دەوڵەت و کاروبارەکانی. ناکرێ هەم پیرۆزی دین و هەم پێداویستی دنیایی بکەیتە سنوری سیستەمی سیاسی . ئەمە جگە لە دیماگۆگیەت شتێکی تر نیە.
ئەم دیماگۆگیەت لەم فرەشوناسیەی سەردار عەزیزیشدا خۆی دەردەخا کاتێک دەڵێ “هێزێکی سیاسی له دۆخی فره‌ییدا بوو، ئه‌وا ئاسان نیه دروشتم ئاسا به‌رده‌وام ده‌رباره‌ی شوناسی خۆی بدوێت. له کاتێکدا شوناسی ووتراوی هه‌موو هێز و پێکهاته‌كانی کوردستان شوناسێکی فشۆڵه “. ئەگەر هێزێک شوناسی خۆی بە خەڵک نەناسێنێ خەڵک چۆن بەرنامەی سیاسی و ئابوری و فەرهەنگی ئەو حزبە بزانێ. ئەمە شوناسێکی “فشۆڵ” نیە تۆ ڕۆژێ بنەمای شەریعەتی ئیسلام فەرزبکەیت و ڕۆژێکی تر لەلایەن بەشێک لە ڕیزەکانتەوە لە ژێرفشاردا بیت کە دەیانەوێ “یاسای پاراستنی پیرۆزیە ئاینیەکان” لەپەرلەمان تێنەپەڕێندرێ.
نمونەی سەپاندنی یاسای فرەژنی سەرەڕای بونی بزوتنەوەی گۆڕان لەپەرلەماندا و بێدەنگی سیاسی ئەم حزبە لە بەرامبەریدا نمونەیەکی ئەو ڕاستیەیە کە پاراستنی ئەم پیرۆزیانە چەند قورسایی لەسەر ئەندامانێکی ئەم بزوتنەوەیە هەیە کە خۆیان تەنیا و نامۆ دەبیننەوە لە کاتێکدا نایانەوێت یاسا ئیسلامیەکان بسەپێنرێ. لە یاسای پاراستنی پیرۆزە ئاینیەکانیشدا ئەو ناکۆکیەمان بینی کە لە نێوان بێدەنگی میدیای و ناڕەزایەتی بەشێ لە ئەندام پەرلەمانەکانی ئەم بزوتنەوەدا بوون کە دژی ئەو یاسایە بوون. لە ئەمڕۆشدا دەبینین بيدەنگى ميديایى و سياسى بزوتنەوەی گۆڕان له بەرامبەر نارەزايەتيەكانى ئيستا دژى داواكارى گشتى لەسەر ماچى خوشەويستى دريژەى ئەو سياسەته كۆنەپارێزیەيه . جا ئەگەر ئەوە بێنینە پێش چاو کە لەجیاتی تیپی پێشووی فراکسیۆنی گۆڕان ، لیستی (علی حەمە ساڵح و ئیڤار ئیبراهیم و ڕابون مەعروف) بێ و ئەوکات کەسێکی دەوێ کە لە تیۆری هارمۆنی ڕەسەن(ئیسلام) و مۆدێرندا کێ دەتوانێ یەک جیاوازی بدۆزێتەوە تا وێنەی گۆڕان و کۆمەڵ یا یەکگرتوو لەیەکتری پێ جیابکاتەوە؟شوناسی ئیسلامی جۆری ئەم سێ ئەندام پەرلەمانە شوناسی فراکسێۆنی گۆڕان دیاری دەکا یاخود شوناسی ئەو ئەندامانەی کە گۆڕانیان وەک ئومێد بە گۆڕانکاری بەرەو باشترکردنی سیستەمی سیاسی هەڵبژاردوە، شوناسی گۆڕان دیاری دەکا؟ پێم وایە شوناس لە بزوتنەوەی گۆڕاندا بەسەرکردە دیاری دەکرێ و ئەم شوناسەش لای سەرکردە پاشکۆی مەرامێکی سیاسیە. ئەم میکاڤیلیزمەیە کە تەفسیری یاری کردنی گۆڕان لە ڕازیکردنی قاعیدەی کۆنە یەکێتی گۆڕان دەدا بەوەی هەموو شتێ لە چوارچیوەی دیموکراسیدا دەمێنێتەوە و لەلایەکی تریشەوە قاعیدەی تازە ئیسلامی گۆڕانیش دەکرێنە خاوەنی ئیمتیازی بە ئیسلامی کردنی یاسا و دەستور و ژیانی گشتی و تاڕادەیەک میدیا.بەڵام شوناسی ئیسلامی گۆڕان کاتێک زەق دەبێتەوە کە لەسەرەوە لە پەرلەمان و سبەینێ لە دەسەڵاتی پاریزگا و وەزارەتەکان و لە پەیوەند لەگەڵ هێزی شیعەی دەسەڵاتدار لە عێراق و پەیوەندیە ناوچەییەکان لەگەڵ ئێران و لەگەڵ حزبە ئیسلامیەکانی کوردستانیش ئەگەر لە سنوری هاوپەیمانیەکەیاندا مانەوە وچونە لای پارتیان هەڵنەبژارد. ئەمە مەرامێکی نەک مەبدەئی بەڵکو میکاڤیلیستی بەدەستەوەگرتنی سەوابت و شەریعەت و شوناسی نیمچە ئیسلامیە و وەکو باجێک لە پێش هەموو کەسدا بە جمهوری ئیسلامی ئێرانی دەدا تاکو پشتیوانی گۆڕان بکا لەوەی وەک بەشێک لەدەسەڵات لەگەڵ یەکێتی و پارتیدا ببێتە ئەمری واقیع. هەرئەمەشە ئێستا مەسەلەی پێکهێنانی حکومەتیان لەسەر مێزی تارانە. هێزە ناسیونالیستی و ئیسلامیەکانی کوردستان هەرکامەیان ستراتیژی بەدەسەڵات گەیشتن و مانەوەیان لەدەسەڵاتدا بەخۆگرێدانوە و باجدان و پشتیوانی وەرگرتن لە ئێران و تورکیا و تاڕادەیەکیش ئەمریکا بەستۆتەوە. ئەم یاری و پێداگریەی بزوتنەوەی گۆڕان لەگەڵ سەوابتی ئیسلامی وەک سەوابتی دینی سەردەمی غەزالی لە ئێستاوە مۆمی فکری ئەم بزوتنەوەیەی کوژاندۆتەوە و ناکۆکیە عەمەلیەکانی لەسەرهەڵداندایە. کەسانێ کە خوازیاری گۆڕانکاری بەرەو پێشەوە و ئازادیخوازانەن لە سیستەمی سیاسی و کۆمەڵایەتی کوردستاندا و خوازیاری گۆڕینی سیستەمی میلیشیایی و بنەماڵەیی یەکێتی و پارتین پێویستە هەڵوێستەی جدی لەسەر ئەم هەڵوێست و مەرامە زیانبەخش و کۆنەپارێزانە بکەن و حسابی لەگەڵدا یەکلایی بکەنەوە ئەگینا دەبنە قوربانی سەرابێک کە کۆتاییەکەی لەدژی خەونی ئازادی و دادپەروەری و دنیایەکی باشتر دەبێ.
Add Comment