گفتوگۆ

له‌سایه‌ى ده‌سه‌ڵاتى چه‌ند حزبی چه‌كداردا ناكرێت باس له‌ یاسا و دیموكراسى و هه‌ڵبژرادنى ئازاد بكریَت

ئاسۆكه‌مال :له‌سایه‌ى ده‌سه‌ڵاتى چه‌ند حزبی چه‌كداردا ناكرێت باس له‌ یاسا و دیموكراسى و هه‌ڵبژرادنى ئازاد بكریَت .

ئیسلام په‌یك : ئایا ئیسلامیه‌كان له‌ كوردستان ئێستا چۆن موماره‌سه‌ى كارى سیاسى ده‌كه‌ن له‌موعاره‌زه‌دان یان له‌گه‌ل‌ حكومه‌ت ، گه‌ر له‌گه‌له‌ حكومه‌تدان بۆ ره‌خنه‌ ده‌گرن گه‌ر موعاره‌زن بۆهه‌ لو یستیكى راسته‌ وخۆ ئاشكرایان ینه‌ ؟

ئاسۆ كه‌مال: ئیسلامیه‌كان له‌ كوردستان هه‌م به‌شدارن له‌ حكومه‌تى هه‌ریَم و هه‌م له‌ ئۆپۆزسیۆنی حكومه‌تن. ئه‌مه‌ نیشانه‌ى ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ده‌وله‌تیَك له‌ كوردستاندا نىیه‌ تا پیناسه‌ى حكومه‌ت و ئۆپۆزسیۆن وه‌ك ئه‌وه‌ى له‌دنیادا و له‌كۆمه‌ڵگایه‌كى  نۆرماڵ و مۆدیرندا بتوانیَ كوردستانیش بگریَته‌وه‌. حكومه‌ت له‌ كوردستان ده‌سه‌ڵاتى چه‌ند حزبیَكى میلیشیایىیه‌ كه‌ ئیسلامیه‌كانى كوردستان له‌سایه‌ى ئه‌م ده‌سه‌لاَته‌ و له‌دژى ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌دا به‌دواى سه‌پاندنى قازانج و ده‌سه‌لاَتى خۆیانه‌وه‌ن. له‌سایه‌ى ئه‌م حكومه‌ته‌ى یه‌كیَتى وپارتى دا هه‌میشه‌ ده‌رگا بۆ ئیسلامیه‌كان كراوه‌بوه‌ كه‌ ئه‌وانیش به‌شیَك له‌ ده‌سه‌لات وداهاتى كوردستانیان به‌ركه‌ویَت جا ئه‌مه‌ به‌فشارى جمهورى ئیسلامى ئیران بوبیَت وه‌ك ریَكه‌وتنى نیوان یه‌كیَتى و بزوتنه‌وه‌ى ئیسلامى یاخود ئاكامى سوود وه‌رگرتنى ئیسلامیه‌كان بوبیَت له‌ شه‌رِى ناوخۆى كوردستان وپشتیوانى سعودیه‌ وه‌ك یه‌كگرتوى ئیسلامى.

سه‌ره‌رِاى ئه‌م واقعیه‌ته‌ خالى جیاكه‌ره‌وه‌ى ئیسلامیه‌كان له‌ باقى حزبه‌ سیاسیه‌كانى كوردستان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ موماره‌سه‌ى كارى سیاسى ئیسلامیه‌كان تیكه‌ڵاوه‌ به‌ موماره‌سه‌ى كارى توندوتیژى و تیرۆر كه‌ گروپه‌ جیاجیاكانى ئیسلامیه‌كان له‌ كوردستان پێى هه‌ڵساون و ناتوانین كاتێ باسى موماره‌سه‌ى كارى سیاسى ئیسلامیه‌كان و به‌شداریان له‌ حكومه‌ت و بونیان له‌ ئۆپۆزسیۆندا ده‌كه‌ین ئه‌م لایه‌نه‌ى كارى توندوتیژی وتیرۆریان له‌به‌رچاو نه‌گرین و حسابى حزبیَكى سیاسى وه‌ك حزبه‌كانى ترى كوردستان یان دنیاى رۆژئاوایان بۆ بكه‌ین. هه‌رئه‌مه‌ش واى كردوه‌ كه‌ خه‌ڵكى كوردستان هه‌ڵویستى نه‌گه‌تیڤیان هه‌بیَت له‌سه‌ر ئیسلامیه‌كان چ له‌ به‌شداریان له‌ حكومه‌تدا و چ له‌بونیان له‌ ئۆپۆزسیۆندا. به‌واتایه‌كى تر بڵیَین ئیسلامیه‌كانى كوردستان له‌ بنه‌رِه‌تدا باوه‌رِیان به‌ پرۆسه‌ى سیاسى بۆ ده‌ست به‌ده‌ست كردنى ده‌سه‌لات و ئازادى سیاسى بۆ هه‌موو لایه‌نه‌كان نىیه‌ و رِیَگاى توندوتیژى و تیرۆر وه‌ك به‌شى ته‌واوكه‌ر و جیانه‌كراوه‌ى ستراتیژیانه‌ بۆ گرتنه‌ ده‌ستى ده‌سه‌ڵات و ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر حسابى سرِینه‌وه‌ى ئازادى سیاسى له‌ كوردستان ته‌واوده‌بیَـت. ستراتیژى دامه‌زراندنى ده‌سه‌ڵاتیكى ئیسلامى به‌بێ ده‌ست بردن بۆ توندوتیژى و سرِینه‌وه‌ى ئازادیه‌ سیاسیه‌كان ناكریَت هه‌روه‌ك له‌ ئیران و سعودیه‌ و حكومه‌تى تالیبان دا بینیومانه‌. به‌تایبه‌تى له‌ كوردستان كه‌ كۆمه‌ڵگایه‌كه‌ رِیشه‌ى مه‌ده‌نیه‌ت و عه‌لمانیه‌ت تیایدا به‌هیَزه‌ سه‌پاندنى حكومه‌ت و ده‌ستورى ئیسلامى به‌سه‌ر خه‌ڵكى كوردستاندا بۆ ئیسلامیه‌كان كاریَكى سه‌خته‌ و رِوبه‌رِوى نارِه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ریه‌ .

       ئۆپۆزسیۆن بوون له‌ كوردستاندا ئیَستا به‌ماناى ئه‌وه‌دیَت كه‌ داواى باش بژیَوى خه‌ڵك بكه‌یت ،داواى كاره‌با و سوته‌مه‌نى و نه‌هیشتنى گرانى بازارِ و بیمه‌ى بیَكارى و كۆمه‌ڵایه‌تى بكه‌یت .ئه‌م مه‌سه‌لانه‌ لاى ئیسلامیه‌كان كه‌ خۆیان له‌ حكومه‌تدان و به‌شیَك له‌ داهاتى كوردستانیان پێده‌دریَت خۆیان به‌شدارن له‌رِاگرتنى ئه‌و وه‌زعه‌ خراپه‌ى بژیَوى خه‌لكدا و ناتوانن و نایانه‌ویَت ببنه‌ ئالاهه‌ڵگرى باش بژیَوى خه‌ڵك. له‌هه‌مان كاتدا چاره‌نوسى كوردستان كه‌ به‌هۆى پاشكۆیه‌تى بۆ عیَراق له‌به‌رده‌م مه‌ترسى تیوه‌گلانى له‌ شه‌رِى ناوخۆى عیراق و ده‌ستدریَژى ئیران وتوركیادایه‌ ، مه‌سه‌له‌ى ئیسلامیه‌كانى كوردستان نىیه‌ چونكه‌ ئه‌وان له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا كه‌ ئیسلامیه‌ شیعه‌ وسونه‌كانى عیراق باڵاده‌ستن پشتیوانه‌یه‌ك بۆ گۆرِانى وه‌زعى كوردستانیش به‌ قازانجى خۆیان ده‌بینن و هه‌ربۆیه‌ هه‌مان هه‌لویستى یه‌كیتى وپارتیان هه‌یه‌ له‌ مانه‌وه‌ له‌ چوارچیَوه‌ى عیراقدا.  به‌م هۆیه‌شه‌وه‌ ئیسلامیه‌كان نایانه‌ویَت له‌ ئیستادا وه‌ك معاره‌زه‌یه‌كى ده‌سه‌ڵاتى یه‌كیَتى وپارتى ده‌ركه‌ون له‌كاتیكدا سیاسه‌تى ئیلحاقكردنه‌وه‌ى كوردستان به‌ عیراقه‌وه‌ خزمه‌تى زیاتر به‌ئیسلامیه‌كان ده‌كات و دریَژه‌كیَشانى ئه‌م وه‌زعه‌ زه‌مینه‌ خۆش ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ى جاریَكى تر ئیسلامیه‌كان وه‌ك ده‌ورانى 1994بۆ 2001ببنه‌وه‌ ئۆپۆزسیۆنیكى خه‌ته‌ر له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاتى یه‌كیـتى وپارتى و یه‌كگرتووى ئیسلامى له‌ حكومه‌ت دا و كۆمه‌ڵى ئیسلامى له‌ ئۆپۆزسیۆنیَكى توندوتیژ و پاڵپشتى ده‌ركه‌وتنه‌وه‌ى گروپه‌ تیرۆریسته‌كانى وه‌ك ئه‌نسارئیسلام ، هه‌لومه‌رجى كوردستان به‌ره‌و ناجیگیرى زیاتر و ده‌ستیوه‌ردانى جاریَكى ترى ئیران ببه‌ن.

ئیسلام په‌یك :شه‌رى مه‌زهه‌بى له‌ناوه‌راستى عیراق كێ هۆكارى بوو شیعه‌ یان قاعیده‌ و گروڵه‌ توند ره‌وكانى سوننه‌ ؟

ئاسۆ كه‌مال : شه‌رِى تایفه‌گه‌رى ئاكامى شه‌رِى ده‌سه‌لاتى هیَزه‌ شیعه‌ و سونیه‌كانه‌ له‌سایه‌ى داگیركارى ئه‌مریكا له‌ عیَراقدا. نه‌خشه‌ى ئه‌مریكا بۆ دروستكردنه‌وه‌ى ده‌وله‌تى عیراق دواى رِوخانى به‌عس و نه‌مانى په‌یكه‌ره‌ى ده‌وڵه‌تى عیراق ده‌رگاى به‌سه‌ر ئه‌م شه‌رِه‌ تایفه‌گه‌ریه‌دا خسته‌سه‌رپشت كاتیَك ئه‌وه‌ى پێى ده‌ڵیَن پرۆسه‌ى سیاسى و دامه‌زراندنه‌وه‌ى ده‌وله‌تى عیراق و دانانى ده‌ستور و حكومه‌ت له‌ عیَراقدا له‌سه‌ر بنه‌ماى دابه‌شكردنى سه‌همه‌كان به‌پێى شیعه‌ و سونه‌ به‌رِیَوه‌چوو. ئه‌مه‌ له‌پاڵ بوونى هیَزى داگیركارى ئه‌مریكادا عیَراقى كردۆته‌ مه‌یدانى شه‌رِى تیرۆریستانى ئه‌لقاعیده‌ و سونه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مریكاو هیَزه‌كانى شیعه‌دا. سونه‌كان و پاشماوه‌كانى به‌عس شه‌رِ له‌سه‌ر به‌شه‌ ده‌سه‌ڵاتى زیاترى خۆیان و گیَرِانه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى پیَشوویان و له‌م پیناوه‌دا به‌شیكیان بونه‌ته‌ هاوكار و هاوپه‌یمانى ئه‌لقاعیده‌ و به‌شیكى تریشیان له‌ رِیَگه‌ى پچرِینى به‌شى زیاتر له‌ حكومه‌تى مه‌ركه‌زیدا دریَژه‌ به‌فشار وكارى تیرۆریستانه‌یان ده‌ده‌ن. له‌به‌رامبه‌ریشدا میلیشیاكانى هاوپه‌یمانیتى شیعه‌ له‌ رِیگاى تیرۆره‌وه‌ سونه‌كان قه‌تل و عام ده‌كه‌ن و له‌ حكومه‌تیشدا باڵاده‌ستى خۆیان ده‌پاریَزن و به‌ پاڵپشتى ته‌واوى عه‌سكه‌رى و سیاسى ئیران خه‌ریكى یه‌كلاكردنه‌وه‌ى باڵاده‌سه‌ڵاتى شیعه‌ن له‌ ناوچه‌كه‌دا.

هه‌ربۆیه‌ ئیستا شه‌رِى مه‌زهه‌بى نیوان شیعه‌ و سونه‌ له‌عیَراقدا له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات تیكه‌ل بوه‌ به‌ شه‌رِیَكى ستراتیژى ترى نیوان ئیران و حكومه‌ته‌ ناسیونالستیه‌ عه‌ره‌بیه‌ سونه‌كانى ناوچه‌ى رۆژه‌هه‌ڵاتى ناوه‌راست له‌لایه‌ك و شه‌رِى نیوان توندرِه‌وه‌كانى سونه‌ و شیعه‌ له‌گه‌لڕ ئه‌مریكادا له‌لایه‌كى تره‌وه‌ و ئاینده‌یه‌كى نادیارى داوه‌ به‌ كۆتایى هاتنى ئه‌م شه‌رِه‌ مه‌زهه‌بیه‌ و هه‌ردوو لا و هه‌ردوو جه‌بهه‌كه‌ كۆمه‌ڵگاى عیَراقیان نوقمى سیناریۆیه‌كى رِه‌ش و كۆنه‌په‌رستانه‌ كردوه‌ و خه‌ڵكى عیراق باجى شه‌رِى باڵاده‌ست بوونى هیَزه‌كانى شیعه‌ وسونه‌ ده‌داته‌وه‌ و به‌بآ ده‌ست كۆتاكردنى ئه‌م هیَزانه‌ و كۆتایى هینان به‌داگیركارى ئه‌مریكا ودامه‌زاندنى ده‌سه‌ڵاتیكى مۆدیرن و سكۆلار ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌ ئارامى و ئه‌منیه‌ت به‌خۆیه‌وه‌ نابینآ و له‌م كوشتار و تیرۆریزمه‌ى شیعه‌ وسونه‌ رِزگاریان نابیَت

ئیسلام په‌یك : ئایا ناردنى پیشمه‌رگه‌ت به‌ لاوه‌ چۆن بوو بۆ به‌غدا ؟به‌ بریاریكى سیاسى ده‌زانیت یان بۆ مسۆگه‌ر بوونى ده‌ست كه‌وتى مادىبوو بۆ هه‌ردوو حزبى ده‌سه‌لات بوو ؟

ئاسۆكه‌مال : ناردنى پیشمه‌رگه‌ بۆ شه‌رِى به‌غداد ئاكامى سیاسه‌تى پاشكۆبونى یه‌كیَتى وپارتىیه‌ بۆ ئه‌مریكا له‌ عیراقدا. ئه‌مریكا بۆ ده‌ربازیوونى له‌ شكستیَك كه‌  له‌ عیراقدا رِوبه‌رِوى بۆته‌وه‌ فشارى بۆ ئه‌م حزبه‌ ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ى كوردستان هیناوه‌ كه‌ هیزه‌كانیان بنیرن بۆ به‌شدارى له‌شه‌رِى ئه‌مریكا له‌ به‌غدادا دژ به‌ سوپاى مه‌هدى و سونه‌ و ئه‌لقاعیده‌. ئه‌م حزبانه‌ مادام له‌ چوارچیوه‌ى سیاسه‌تى ئه‌مریكا له‌ عیراقدا ماونه‌ته‌وه‌ و له‌سایه‌ى ئه‌مریكادا ده‌سه‌ڵات و به‌شیان له‌ داهاتى عیراق ده‌پاریزن ناچارن كه‌ مل بۆ داواكانى ئه‌مریكا كه‌چ بكه‌ن و هه‌رچۆن له‌سه‌ركه‌وتنى ئه‌مریكادا 3 ساڵه‌ ده‌ستكه‌وتیان هه‌بوه‌ له‌ حكومه‌ت و له‌نه‌وت و له‌ ده‌ستوردا هه‌رئاواش ده‌بیَت ئیستا له‌دانى باجى شكستى ئه‌مریكاشدا هاوبه‌ش بن و خزمه‌ت به‌شه‌رِى ئه‌مریكا بكه‌ن. ناردنى پیَشمه‌رگه‌ ته‌نها بۆ ئه‌وه‌نىیه‌ ئه‌م حزبانه‌ خه‌رجى ئه‌م هیزانه‌یان له‌ بودجه‌ى حكومه‌تى مه‌ركه‌زى عیراق دابین بكه‌ن به‌لكو بۆ پاراستنى ئه‌و به‌شه‌ ده‌سه‌ڵات وداهاته‌یانه‌ كه‌ له‌ حكومه‌تى “فیدرالى “هاوبه‌شیان هه‌یانه‌ ، به‌ڵام باجى ئه‌م ناردنى پیشمه‌رگه‌یه‌ بۆ شه‌رى به‌غداد خه‌لكى كوردستان ده‌یدات و كوردستان ده‌كاته‌ به‌شیَك له‌و شه‌رِه‌ تایفى و مه‌زهه‌بیه‌ى له‌ عیراقدا هه‌یه‌ و ئه‌منیه‌ت و چاره‌نوسى كوردستانى خستۆته‌ به‌ر مه‌ترسى ئاگرى ئه‌و شه‌رِه‌ى ئه‌مریكا و شیعه‌ وسونه‌ و له‌ ئیستاشه‌وه‌ كوردستانى خستۆته‌ ژیر سایه‌ى هه‌رِه‌شه‌ى ده‌ستدریژى توركیا وئیرانه‌وه‌

ئیسلام په‌یك :به‌ راى جه‌نابتان هیچ چاره‌یه‌ك ماوه‌ و ده‌روازه‌یه‌ك هه‌یه‌ بۆرزگار بونى حوكمه‌تى هه‌ریم له‌م وه‌زعه‌ چه‌ق به‌ ستوه‌ى كه‌ ناتوانیت خزمه‌ت بكات ؟

ئاسۆكه‌مال: حكومه‌تى هه‌ریَم هیچ شه‌رعیه‌تیكى نیو ده‌وله‌تى نىیه‌ و له‌ سایه‌ى شكستى پرۆسه‌ى سیاسى و به‌دیلى فیدرالى له‌ عیراقدا ئه‌م حكومه‌ته‌ى هه‌ریَمى بێده‌ور كردوه‌ له‌ وه‌ڵامدانه‌وه‌ى پیویستیه‌ سیاسى و ئابوریه‌كانى كوردستاندا و په‌یوه‌ندى له‌گه‌ل به‌غدادا به‌هه‌ڵواسراوى و ناجیگیر هیَشتۆته‌وه‌ . ناره‌زایه‌تیه‌كانى دوو ساڵى رِابردووى شاره‌كانى سلیمانى و هه‌ولیر و ناوچه‌كانى گه‌رمیان و پشده‌ر و چه‌مچه‌مال و ئاكرىَ و شوینه‌كانى تر نیشانه‌ى بێ ده‌ربه‌ستى ئه‌م حكومه‌تى هه‌ریَمه‌ بوه‌ به‌ دابینكردنى پیویستیه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانى كاره‌با و سوته‌مه‌نى خه‌ڵكى كوردستان . گه‌نده‌ڵى ئه‌م حكومه‌ته‌ و وابه‌سته‌یى به‌ حكومه‌تیَكى مه‌ركه‌زى كه‌ تووشى هه‌مان گه‌نده‌ڵىیه‌ و كاربه‌ده‌ستانى به‌هه‌مان پیوه‌رى به‌عس له‌گه‌ل كوردستان مامه‌ڵه‌ ده‌كه‌ن ، رِیَگاى چاك بوونى بارى ده‌رامه‌ت و گوزه‌رانى خه‌لكى كوردستانى به‌ بنبه‌ست گه‌یاندوه‌. هه‌ربۆیه‌ رِیگاى ده‌ربازیون له‌ گۆرینى كابینه‌ و پیكهاته‌ى ئه‌م حكومه‌ته‌دا نىیه‌ به‌ڵكو له‌ یه‌كلاكردنه‌وه‌ى چاره‌نوسى كوردستاندایه‌ به‌ عیراقه‌وه‌. رِیَگاچاره‌ى كوردستان ئیَستا جیابوه‌نه‌وه‌یه‌ له‌ عیراق و دامه‌زراندنى ده‌وله‌تیكى سه‌ربه‌خۆیه‌ له‌ كوردستان. مانه‌وه‌ له‌ چوارچیوه‌ى عیَراقدا كه‌ ده‌سه‌لاتیكى عه‌ره‌بى به‌شه‌ریدا زاڵه‌ و ده‌رگیرى شه‌رِیَكى تایفى شیعه‌ و سونه‌ و شه‌رِى تیرۆریستى ئه‌مریكا و ئه‌لقاعیده‌ و سونه‌یه‌ هیچ ئاینده‌یه‌كى ئارام و خۆشگوزه‌رانى بۆ خه‌ڵكى كوردستان تیدا نىیه‌ ، وه‌ به‌پیچه‌وانه‌وه‌ مافى خه‌ڵكى كوردستانى له‌ دیاریكردنى چاره‌نوسى خۆیدا پیشیلكردوه‌ و كوردستانى كردۆته‌ قوربانى شه‌رِى باڵاده‌ستى ئه‌م هیَزانه‌‌.

ئیسلام په‌یك :ئایا به‌ راى به‌ریزتان به‌ موجازه‌فه‌یه‌ك حزبه‌ كوردیه‌كان ناتوانن حكومه‌تى كوردى رابگه‌ینن كه‌ كه‌مترباجى ده‌ویت له‌ راكردن به‌ شوین به‌غدادا ؟ ئه‌م دوو دڵییه‌ى حزبه‌ ده‌سه‌لات داره‌كان بۆ چى ده‌گێرێته‌وه‌ بۆ نه‌مانى متمانه‌ى حزبه‌كان به‌ خۆیان كه‌ كه‌س هاوكاریان نابیت یان تاقه‌تى موجازه‌فه‌ و قو ریانى دانیان نه‌ماوه‌ ؟

ئیسلام په‌یك : ئاشكرایه‌ سه‌ربه‌خۆیى كوردستان رِیَگایه‌كى دژواره‌ و دوژمنى زۆره‌. به‌لام به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ رِیَگاى مانه‌وه‌ له‌ عیراقدا و كه‌وتنه‌ دواى سیاسه‌ته‌كانى ئه‌مریكا و شه‌رِى یه‌كیَتى وپارتى له‌سه‌ر به‌شه‌ ده‌سه‌لاتى”فیدرالیان” رِیَگایه‌كه‌ كه‌ ئاینده‌ى هه‌یه‌ و كه‌متر قوربانى بێ ئاكامى ده‌بیَت. ئه‌مریكا له‌مه‌وقعیه‌تیَكدایه‌ له‌ عیَراق فشارى هه‌موو هیَزه‌ ناوخۆیه‌كان قبوڵ ده‌كات تاكو ناچار به‌رِاكردن نه‌بیَت. داواى خه‌لكى كوردستان بۆ سه‌ربه‌خۆیى و به‌ریَخستنى حه‌ره‌كه‌تیكى سیاسى بۆ به‌رپاكردنى رفراندۆم ده‌توانیَت ئه‌م فشاره‌ دابنیَت و به‌تایبه‌ت كاتیَك كه‌ پشتیوانیه‌كى نیوده‌وله‌تیشى هه‌بیَت. پشتیوانى نیوده‌وله‌تى له‌ئیستادا كه‌ كوردستان پاشكۆى عیراق بیَت ئیمكانى نىیه‌ و هه‌رداوایه‌كى فیدرالى و 140 وه‌ك كیَشه‌ى ناوخۆى خه‌لكى عیراق سه‌یرى ده‌كه‌ن ولایه‌نگرى بۆ په‌یدانابیَت.به‌ڵام له‌كاتیكدا جیابونه‌وه‌ى كوردستان وه‌ك ریگاچاره‌یه‌ك كه‌ خه‌لكى كوردستان ده‌یه‌ویت به‌هۆیه‌وه‌ له‌ به‌ڵاى شه‌رِى عیراق رِزگارى بیَت بیگومان پشتیوانى سیاسى و نیوده‌وله‌تى بۆ خۆى رِاده‌كیَشآ. سه‌ركوتكردنى حه‌ره‌كه‌تیكى سیاسى رفراندۆم بۆسه‌ربه‌خۆیى كوردستان كه‌ پشتیوانى وبه‌شدارى زۆربه‌ى خه‌لكى كوردستانى له‌پشت بیَت سه‌نگ و قورساییه‌كى له‌ ساحه‌ى سیاسى عیراقدا ده‌بیَت و له‌ناوخۆى عیراقدا كه‌ شیعه‌ وسونه‌ تواناى سه‌ركوتیان نابیَت و هیَرشى توركیا وئیرانیش كاریَكى ئاسان نىیه‌ له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا.توركیایه‌ك كه‌ داواى چونه‌ په‌رله‌مانى ئه‌وروپا ده‌كا و ئیرانیش كه‌ سزاى ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى بۆ به‌رنامه‌ى ئه‌تۆمى له‌سه‌ره‌. به‌لام كاتیَ ئه‌م فرسه‌ته‌ له‌ده‌ست بدریَت و كوردستان رِۆبچیَته‌ ناو شه‌رِى قه‌ومى وتایفى عیراقه‌وه‌ ئه‌وكات ده‌خاله‌تى ده‌وله‌ته‌كانى ناوچه‌كه‌ رِیَگه‌ى جیابونه‌وه‌ى كوردستان سه‌دقات ناهه‌موارده‌كا و ئیمكانى سه‌ركوت وباڵاده‌ستى توركیا وئیران بۆ جیابونه‌وه‌ى كوردستان مسۆگه‌ر ده‌بیَت. هه‌ربۆیه‌ ئیَستا هه‌لومه‌رجى گونجاو و له‌باره‌ بۆ هاتنه‌مه‌یدانى ئیراده‌ى خه‌لكى كوردستان بۆ سه‌ربه‌خۆكردنى كوردستان و رِیَگه‌نه‌دان به‌سه‌پاندنى دریژه‌پیدانى به‌دیلى شكست خواردوى فیدرالیزم و قوربانى كردنى ژیان وچاره‌نوسى چه‌ند نه‌وه‌ى ترى كوردستان. ئیَمه‌ پیویسته‌ له‌ ناوه‌وه‌ ده‌ره‌وه‌ى كوردستان ئه‌م بزوتنه‌وه‌ سه‌ربه‌خۆ جه‌ماوه‌ریه‌ بۆ رفراندۆم بۆسه‌ربه‌خۆیى كوردستان رِیَك بخه‌ین و له‌هه‌موو شار و ووڵاته‌كان كۆمیته‌كانى رفراندۆم بۆسه‌ربه‌خۆیى كوردستان پیك بهیَنین و سه‌رتاسه‌رى بكه‌ینه‌وه‌ و پشتیوانى سیاسى ونیونه‌ته‌وه‌یى بۆ راكیَشین و له‌م بواره‌دا ئیَمه‌ خاوه‌نى ته‌جروبه‌ی گرنگى كه‌مپینى رفراندۆم بۆسه‌ربه‌خۆیى كوردستانین كه‌ له‌چه‌ند ساڵى رِابردوودا ماتریال و زه‌مینه‌ى بۆ ده‌ستپیكردنى ئه‌م كاره‌ فه‌راهه‌م كردوه‌ و و سه‌رخستنیشى به‌نده‌ به‌ هاتنه‌ مه‌یدانى ئیراده‌ى خه‌لكى كوردستانه‌وه‌ بۆ به‌ده‌سته‌وه‌ گرتنى چاره‌نوسى سیاسى خۆى و ده‌رهیَنانى له‌ كۆنترۆلى حزبه‌ ده‌سه‌لاتداره‌كانه‌وه‌.ئه‌مرِۆ هاتنه‌ مه‌یدان بۆ رفراندۆم بۆ سه‌ربه‌خۆیى هیَنده‌ى ئاو و كاره‌با و سوته‌مه‌نى بۆ خه‌لكى كوردستان پیَویسته‌.ناره‌زایه‌تیه‌كان دژ هه‌رِه‌شه‌ى توركیا و دژ فشاره‌كانى ئه‌مریكا بۆ تیوه‌گلانى كوردستان له‌شه‌رِى عیراقدا ده‌بیَت بكریَته‌ سه‌رتاى ئه‌م رِیَگایه‌ و شیعارى نا بۆ پاشكۆیه‌تى سیاسه‌ته‌كانى ئه‌مریكا و به‌ڵآ بۆ رفراندۆم بۆ سه‌ربه‌خۆیى كوردستان به‌رزكه‌ینه‌وه‌. خه‌ڵكى كوردستان ده‌بیَت باوه‌رِیان به‌ئیراده‌ى خۆیان هه‌بیَت و ئه‌و چاوه‌روانى و خۆفریودانه‌ى سیاسه‌ته‌كانى ئه‌مریكا و پاشكۆیه‌تى حزبه‌ده‌سه‌لاتداره‌كانى كوردستان بۆى دروستیان كردوه‌ ده‌بیَت كۆتایى پآبیَت و خه‌ڵك خۆیان برِیار بده‌ن له‌سه‌ر چاره‌نوسى كوردستان. حزبه‌ ده‌سه‌لاتداره‌كانى كوردستان هیچ ده‌رسیَكیان له‌ رابردویان وه‌رنه‌گرتوه‌ و له‌پیَناو پاراستنى سه‌روه‌ت و ده‌سه‌لاتى محلى خۆیاندا دواى ئه‌م سیاسه‌ت و ستراتیژیه‌ى ئه‌مریكا كه‌وتون و ناره‌زایه‌تى ومقاوه‌متیكیش كه‌ باسى ده‌كه‌ن دژ به‌م ئاكامه‌كانى ئه‌م سیاسه‌ته‌ كه‌ خۆى له‌ لابردنى فیدرالیزم و به‌ندى 140 ى ده‌ستور له‌سه‌ر كه‌ركوك و ناردنى پیشمه‌رگه‌ بۆ شه‌رِى ناو عیراق و مه‌ركه‌زى كردنه‌وه‌ى داهاتى نه‌وت و هتد.. ده‌بینیته‌وه‌ ته‌نها بۆ كپكردنه‌وه‌ى ئه‌و ناره‌زایه‌تیه‌ رِه‌وایه‌یه‌ كه‌ خه‌لكى كوردستان به‌رامبه‌ر به‌م یاریكردنه‌ى ئه‌مریكا و ئه‌م حزبانه‌ به‌چاره‌نوسى كوردستانه‌وه‌ ده‌یكه‌ن. بآ متمانه‌یى یه‌كیتى و پارتى به‌خۆیان بۆ ئه‌م پاشكۆیه‌تیه‌یان ده‌گه‌رِیَته‌وه‌ و ئیسلامیه‌كانى كوردستانیش له‌م هه‌لومه‌رجه‌دا كه‌ ئیسلامیه‌ شیعه‌ وسونه‌كانى عیراق باڵاده‌ستن پشتیوانه‌یه‌ك بۆ گۆرِانى وه‌زعى كوردستانیش به‌ قازانجى خۆیان ده‌بینن و هه‌ربۆیه‌ هه‌مان هه‌لویستى یه‌كیتى وپارتیان هه‌یه‌ له‌ مانه‌وه‌ له‌ چوارچیَوه‌ى عیراقدا

 نه‌مانى متمانه‌ى خه‌ڵكیش به‌م حزبانه‌ راستیه‌كه‌ كه‌ دواى ته‌جروبه‌ى 15 ساڵ له‌ ده‌سه‌لاتداریتى ئه‌م هیزانه‌ ئاماده‌نین قوربانى بۆ ده‌سه‌لاتیك بده‌ن كه‌ دواى ئه‌و هه‌موو ساڵه‌ ئاماده‌نییه‌ سه‌ره‌تایترین پیوسیتى خه‌ڵك له‌ كاره‌با وسوته‌مه‌نى و خۆشگوزه‌رانى دابین بكات و ئیداره‌یه‌كى گه‌نده‌ڵى به‌سه‌ر خه‌لكدا سه‌پاندوه‌

 ئیسلام په‌یك :به‌راى به‌ریزتان بۆچى دیموكراتیه‌ت له‌ كوردستان بوه‌ته‌ مه‌زاج ؟ واته‌ نه‌ به‌ یاساكاره‌كان ده‌كرین نه‌ به‌ ڵرانسیڵه‌كانى دیموكراتى – ۆنمونه‌ هه‌لبژاردنى شاره‌وانیه‌كان له‌ سالى 1999كراوه‌ تائیستا كارى ڵێ ده‌كریت و نه‌گۆراون ئه‌نجومه‌نى ڵاریزگا نه‌ ئه‌وه‌یه‌ هه‌ڵبوه‌شینریته‌وه‌ نه‌وه‌ك باشرۆ ده‌سه‌لاتى ڵى ده‌دریت ؟

ئیسلام په‌یك : ئه‌وه‌ى له‌ كوردستاندا هه‌یه‌ دیموكراسى وئازادى نىیه‌ به‌لكو دیموكراسى میلیشیایىیه‌. له‌سایه‌ى ده‌سه‌ڵاتى چه‌ند حزبی چه‌كداردا ناكریَت باس له‌ یاسا و دیموكراسى و هه‌لبژرادنى ئازاد بكریَت. به‌شكردنى ده‌سه‌لات و داهات له‌ نیوان یه‌كیَتى و پارتى و ئیسلامیه‌كاندا ناكریَت به‌ دیموكراسى ناوبه‌رین و ئه‌مه‌ به‌رهه‌مى وه‌لاخستن و رِیَگه‌پینه‌دانى ئازادى سیاسىیه‌ له‌ كوردستان كه‌ ئه‌م دوو سێ هیَزه‌ دواى 15 ساڵ كه‌ نه‌یانتوانیوه‌ وه‌ڵامى سه‌ره‌تایترین خواستى ژیانى مه‌ده‌نى خه‌ڵك بده‌نه‌وه‌ هیَشتا هه‌ر ده‌سه‌لاتیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ و خه‌ڵك ناتوانن لایان ببه‌ن . هه‌ربۆیه‌ گۆرِینى شاره‌وانى و پاریزگار هیچ له‌مه‌سه‌له‌كه‌ ناگۆرِیَت و هه‌موو كاندیده‌كانى ئه‌م حزبانه‌ تاقیكراونه‌ته‌وه‌ و وه‌زعى ژیانى ئابورى و سیاسى و كۆمه‌ڵایه‌تى خه‌ڵك له‌ جیگاى خۆیه‌تى . پیویسته‌ ئاڵوگۆرِى رِیشه‌یى له‌ سیسته‌مى ده‌سه‌ڵاتداریتى و به‌ریَوه‌بردن و هه‌لبژرادندا بكریَت و ئازادى سیاسى و وه‌زعى ژیان و گوزه‌رانى خه‌ڵك چاك بكریَت و چاره‌نوسى كوردستان دیاری بكریَت تاكو بتوانین له‌ كوردستاندا دیموكراسى و ئازادى ماناى واقیعى هه‌بێ و سیته‌میَكى سیاسى ئازاد و سكۆلار و ده‌سه‌لاتیكى مه‌ده‌نى و هه‌ڵبژیردارو به‌شیوه‌یه‌كى ئازاد دابمه‌زرىَ و پلاتفۆرمى مافه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانى خه‌لكى كوردستان رابگه‌یه‌نێ و بیكاته‌ به‌رنامه‌ى عه‌مه‌لى حكومه‌ت.

ئیسلام په‌یك :گه‌ر ئه‌مه‌ریكا هیرش بكاته‌ سه‌رئیران به‌ راى به‌ریزتا ن بۆ به‌رژه‌‌وه‌ندى كوردستان چاكتره‌ له‌ رووى سیاسى وئیقلیمیه‌وه‌ یان وه‌زعى سیاسى و ئیقلیمى بۆ كورد زیاتر ئالۆز ده‌بیت ؟

ئاسۆكه‌مال : هیرشى ئه‌مریكا بۆ سه‌ر ئیران وه‌زعى ناوچه‌كه‌ ئاڵۆزتر ده‌كا و كوردستانیش ده‌كات به‌ژیَرده‌ستوپێى هیَزه‌كانى جمهورى ئیسلامى ئیران و ئه‌مریكا وتوركیاوه‌. هه‌ر ئیستا ده‌بینین هه‌م ئیران سنوره‌كانى له‌گه‌ل كوردستاندا پرِكردوه‌ له‌ پاسدار و هه‌م ئه‌مریكاش نیازى هه‌یه‌ له‌ كوردستان بنكه‌ى سه‌ربازى دابمه‌زریَنێ. هه‌روه‌ك هیرشى ئه‌مریكا بۆسه‌ر عیراق بوه‌ مایه‌ى به‌هیَزبوونى جمهورى ئیسلامى ئیران به‌هه‌مان شیَوه‌ هیرش بۆ سه‌ر ئیران هه‌لومه‌رجیكى ناله‌بار له‌ ناوچه‌كه‌دا ده‌هینیته‌ ئاراوه‌ كه‌ به‌ زیانى ژیان و مافه‌كانى خه‌لكى ئیران و عیراق و ناوچكه‌ ده‌بیَت . ئه‌نجامى ئه‌و هیَرشه‌ داروخانى ئابورى و هه‌لوه‌شانه‌وه‌ى بنه‌ما مه‌ده‌نیه‌كانى كۆمه‌ڵگاى ئیران و ده‌ست ئاواڵابوونى سوپاى پاسداران و جمهورى ئیسلامى ئیران ده‌بیَت بۆ سه‌ركوتى زیاترى خه‌لكى ئیران و ده‌ستیوه‌ردانى زیاتریان له‌ عیراق و لوبنان و فه‌له‌ستیندا ده‌بیَت.

هه‌رچۆن خه‌ڵكى كوردستان له‌ سیناریۆى شه‌رِى ئیستاى ئه‌مریكا له‌ عیراقدا بوه‌ته‌ قوربانى كه‌ باجى شكسته‌كانى ئه‌مریكا ده‌دات ، هه‌رئاواش له‌ فراوانبونه‌وه‌ى ئه‌م شه‌رِه‌دا به‌ره‌و ئیران هه‌رچى زیاتر كوردستان ده‌بیته‌ مه‌یدانى شه‌رِى ئه‌مریكا وئیَران و خه‌ڵكى كوردستان باجى شه‌رِى نیوان ئه‌م دوولایه‌نه‌ ده‌دات. خه‌لكى كوردستان ده‌بیَت له‌ پاشكۆیه‌تى چاره‌نوسى بۆ ئه‌م شه‌رِانه‌ى نیوان ئه‌مریكا و ئیسلامى سیاسى خۆى دووربخاته‌وه‌ و جیابونه‌وه‌ له‌ عیراق و پیكهینانى ده‌وله‌تى سه‌ربه‌خۆ له‌ كوردستان ئه‌و رِیَگاچاره‌یه‌ كه‌ ئیتر رِیَگه‌ له‌وه‌ ده‌گریَت به‌هۆى وابه‌سته‌یى كوردستان به‌وه‌زعى عیراقه‌وه‌ خه‌ڵكى كوردستان له‌لایه‌ن حزبه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌كانه‌وه‌ به‌دواى سیاسه‌ت و شه‌رِى ئه‌مریكا له‌ ناوچه‌كه‌دا رِابكیَشریَت.

 20\2\2007

  تێبینی : خوینه‌رانی به‌ریزی سایته‌كه‌مان ئاگادار ده‌كه‌ینه‌وه‌ ، ده‌قی ئه‌م دیمانه‌یه‌ گوزارشت له‌ بیروبۆچوونی نوسه‌ر ده‌كات و ئیمه‌ ته‌نها وه‌ك پیشه‌ی كاری راگه‌یاندن و ده‌ربڕی ڕای ئازاد  بلاوی ده‌كه‌ینه‌وه‌ هه‌رچه‌ند تیبینی زۆرمان له‌سه‌ر وته‌كانی به‌ریزان هه‌یه‌ و پیگه‌ی ئیسلام په‌یك به‌رپرسیار نیه‌ ، له‌هیچ لیدوانێكی برای نوسه‌ر

Add Comment

Click here to post a comment