کڵۆڵیی دیموکراسی لە دژایەتی سێکولاریزمدا    وەڵام بە مەریوان وریا قانع 

– بەشی یەکەم –

کڵۆڵیی دیموکراسی لەکوردستان لەوەدایە ببێتە پارێزەری دەسەڵاتی ئیسلامی سیاسی و شەریعەتی ئیسلامی دژ بە عەلمانیەت و سێکولاریزم. ئەمە دەورێکە کە مەریوان وریا قانع بە قەناعەتێکی تیوریەوە ئەمڕۆ لە ڕیزی پێشەوەی ئیسلامیەکان دژ بە بزوتنەوەیەکی سێکولاریستی لەکوردستاندا ئەنجامی دەدا.

مەریوان دوای وتاری “قیڕەقیڕی عەلمانیەت و دین لە کوردستان”ەکەی دژ بە سێکولاریزم لە کوردستان ، لە نوسێنێکیدا بەناوی ” عەلمانیەت یان دیموکراسیەت؟”بنەما تیوریەکانی ئەم پارێزگاری کردنەی لە هێشتنەوەی دەوری ئیسلام لە یاسا و دەستور و سیستەمی سیاسی و دادوەری و پەروەردە و خوێندندا لە ژێر ناوی دیموکراسی دژ بە عەلمانیەت خستۆتەڕوو. دەیەوێ نیشانی بدا کە دیموکراسی بەدیلی هەموو شتێکە و دنیای ئەمڕۆ پێویستی بە عەلمانیەت نیە ونەک هەر ئەمە بەڵکو عەلمانیەت ڕێگرە لەوەی دیموکراسی ئیسلامی لەپاڵ مۆدیلە دیموکراسیەکانی تردا لەکوردستان ببێتە بەدیلێک.ئەم نوسەرە لەڕێگەی دژایەتی کردنی سێکولاریزم لە کوردستانەوە دەیەوێ تیۆری دیموکراسی ئیسلامیەکەی خۆی بسەلمێنێ و لەم وێنە سێلفیەیدا لەهاوشانی سەلەفیەکانی کوردستان ڕاوەستاوە.

پاساوی تیۆریی.

تێزی سەرەکی مەریوان لەم تیۆری دیموکراسیە دینیەیدا بریتیە لەوەی سێکولاریزم دژی دیموکراسیە چونکە دین لەدەوڵەت جیادەکاتەوە. ئەو دەڵێ :”ئەو تێزە عەلمانییە پەڕگیرەی کە باس لە پێویستی پاشەکشە و ھاتنەدەرەوەی دین لە ”مەجالی گشتیی“ کۆمەڵگادا دەکات، نەک تەنھا تێزێکە لەڕووی مێژووییەوە ناڕاستە، بەڵکو ھەڵگری دیدێکی تەواو ناکۆکیشە بە دیموکراسییەت”.١

وە لەپێناسەی عەلمانیەتدا مەبەستی لە “مەجالی گشتی”دا دەری دەخا کە دەوڵەتیش دەگرێتەوە و دەڵێ ” “خاڵی سەرەکی لەم ئایدیۆلۆژیایەدا (سێکولاریزم)پێداگرتنە لەسەر ئەوەی کە نابێت دین ڕۆڵ لە ژیانی سیاسیی‌و گشتییدا بگێڕێت، جیاکردنەوەی دین لەدەوڵەت تەنها هه‌نگاوێکە بۆ ئەم دابڕانەی دین لەژیانی سیاسیی‌و سنوربەندکردنی لەبواری ژیانی تایبەتیی تاکەکەسەکاندا. “.٢

سەرەتا نازانین نوسەر ئەم تیۆرەی لەسەر نمونەی کام دەوڵەت و سیستەمی سێکولار داڕشتوە ، تابۆمان بسەلمێنێ کە لەدوسەدەی ڕابردودا چۆن “عەلمانیەت تەواو ناکۆک بوە بە دیموکراسی”؟! ئایا ئەگەر ئازادی یە بنەڕەتیەکان لەلایەن دەوڵەتانی سێکولارەوە پێشێل کراوە ،ئەی نمونە و بەدیلی ئەو دەولەتە ” دیموکراسیە ناسێکولارانە ” کامانەبون لەم دوو سەدەیەدا کە دژی عەلمانیەت بون و ئەم ئازادیە بنەڕە تیانەیان لەدەست هێرشی عەلمانیەت پاراستوە ؟ لەچ سیستەمێکیدا بنەماکانی سێکولاریزم و جیاکردنەوەی دین لەدەوڵەت بەکارهێنراوە بۆ پێشێلکردنی ئازادی بیروڕا و ویژدان و لێکۆڵینەوە و داهێنان و ئازادی ڕەخنە و کۆبونەوە وخواپەرستی و دینداری وڕێگر بووە لە پێکهێنانی حیزبی سیاسی دینی؟ لەکاتێکدا مەریوان هیچ نمونەیەکی بەرجەستە و لێکۆڵینەوەیەکی زانستیمان پێشکەش ناکا جگە لە خولیاکانی مێشکی خۆی بۆ سەلماندنی تێزی”دژایەتی عەلمانیەت لەگەڵ ئازادیە بنەڕەتیەکان و دیموکراسیەت”دا، دەیەوێ بەداهێنانی تێزی “دژایەتی سێکولاریزم لەگەڵ بەشداری دین لە “مەجالی گشتی”دا ، ئەم کڵۆڵییە تیۆریەی “دیموکراسی ئیسلامی” یەکەی پەردەپۆش بکا.

لەڕاستیدا هیچ کات مێژووی سێکولاریزم و سیستەمی سێکولار بەواتای سڕینەوە و پێشێلکردنی ئەو ئازادیە بنەڕەتیانە ،بە ئازادی دینداری و بیروڕای دینیشەوە ،نەبوە و نیە لە کۆمەڵگەدا . بە پێچەوانەوە سێکولاریزم خۆی پرۆسەیەکی مێژوی خەباتی چینە چەوساوەکانە دژ بە دەسەڵاتی چینە چەوسێنەرەکان کە ئەو ئازادیە بنەڕەتیانەیان بەناوی دین و کەنیسەو مزگەوت و قەشە و مەلا و پاپا وخەلیفە و پاشا وە پێشێل کردوە . جیاکردنەوەی دین لەدەسەڵات لە پێناو پاراستنی ئەو ئازادیە بنەڕەتاینە بوە لە “مەجالی گشتی” و لەکۆمەڵگەدا. ئەوەی دیموکراسی و ئازادی لەگەڵ سێکولاریزمدا مێژویەکی هاوبەشیان هەیە نەک لەباری مێژوویەوە ناڕاست نیە بەڵکو سێکولاریزم بەشێکی دانەبڕاوە لە قۆناغی ڕێنسانسی فکری و سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی لە مێژوودا . ململانێ لەگەڵ دەسەڵاتی فکر ومتیۆدی دینی و لاهوت لای دیکارت و سپینوزا و کانت و هیگل و مارکس لە فەلسەفەوە دەست پێ کرد. دژایەتی زانستی فەلەکی و بایەلۆجی وفیزیا لەگەڵ کەنیسە و ئەنجیلدا لای کۆبرنیکوس و گالیلۆ و داروین وزانایانی بوارەجیاجیاکان گەشەی سەند . هاوشانی ئەمانە ململانێی سیاسی و یاسایی و ئابوری لەگەڵ سیستەمی پاشایەتی پشت بەستو بە دەسەڵاتی دینی و خودایی کەنیسە لای ڕۆسۆ و ڤۆلتیر ومۆنتیسکۆ بزوتنەوەی ڕۆشنگەری سیاسی و جەماوەری کە تائاستی سەرهەڵدانی شۆڕشی فەرەنسە و کۆمۆنەی پاریس و کۆتایی بە سیستەمی دەرەبەگایەتی و دەسەڵاتی کەنیسە لەسەراسەری ئەوروپا هەڵکشا و سەرجەم ئەم پرۆسە سیاسی و فکری و ئابوری و کۆمەڵایەتیانە سیستەمی دیموکراسی و بنەما ویاساکانی حوکمڕانی سێکولاریستی و ئازادیە بنەڕەتیەکان و هەڵبژاردنیان هێنایە ئارا کە دەسەڵاتی دنیایی دەوڵەت ودامەزراوە فەرمیەکانی دادگا و پەروەردە و یاسادانانی لە دینەکان سەندەوەوە و کردنی بەکاری مرۆڤ و نوێنەرانی هەڵبژێردراو و یاسا دنیاییەکان. سەرجەم ئەم پرۆسە مێژوییە کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەو پێشکەوتنە سیاسی و ئابوری و کۆمەڵاتیە گەیاند کە ئەمڕۆ دەیبینین و جیاکردنەوەی دین لەدەوڵەت و یاسا و پەروەردە لەسەرجەم وڵاتانی ڕۆژائاوا بوە هەنگاوێکی سەرەکی و گرنگ بۆلابردنی ئەو بەربەست و ڕێگرە فکری و زانستی و سیاسی و کۆمەڵایەتیەی کە باڵادەستی فکری دینی و دامەزراوە دینیەکان دروستیان کردبوو. سڕینەوەی ئەم مێژوە لای مەریوان بەم تێزەی “دژایەتی سێکولاریزم لەگەڵ دیموکراسی جگە لە هەوڵێکی کۆنەپەرستانە و نازانستیانە بۆ گێڕانەوەی دەوری دین و ئیسلام بۆ ناو سیستەمی دەوڵەتی و سیاسی و هێشتنەوەی کارەساتباری دەوری ئەم دینە لەناو دامودەزگا دەوڵەتیەکاندا نەبێ هیچی تر نیە. نوسەر دەیەوێ بەناوی هەمو جیهانی دیموکراسیەوە ئەم هەوڵەی خۆی بۆ سەپاندنی ئیسلام بەسەر دەستور و سیستەمی دەوڵەتدا ڕەواج پێ بدا و دەڵێ” لەئێستادا زۆرینەی شارەزایانی ئەم بوارانە لەسەر ئەوە کۆکن کە لەئیسلامدا چەندە ڕێگر لەبەردەم قبوڵکردنی دیموکراسیدا هه‌یە، ئەوەندەش پاڵنەر بۆ قبوڵکردنی دیموکراسیەت هه‌یە. شتێک نییە ناوی ئیسلام بێت بەجەوهه‌رێکی نەگۆڕەوە کە دژ بەدیموکراسیەت یان هه‌ر سیستمێکی سیاسیی تر بێت.”.٣

مەریوان رای وایە کە بۆڕاستکردنەوەی ئەو “مێژوە نادروستە”ی عەلمانیەت لە ڕێنیسانسەوە دژ بە دیموکراسی و ئازادیەکان”، ئەمڕۆ پێویستمان بە ئیسلامە بۆ ڕاستکردنەوەی مێژوی دیموکراسی . کردنە دەرەوە ی سێکولاریزم وەک بنەمای سیستەمی دەوڵەتی و حوکمڕانی ڕێگە بۆ هاتنەوەی ئیسلام بۆ ناو دەسەڵات و سیستەمی سیاسی و یاسا و دەستور و پەروەردە خۆش دەکا و بەمەش دیموکراسی کامڵ دەبێ و لەشەڕی عەلمانیەتی دوژمنی دیموکراسی ڕزگاری دەبێ! بەڕاستی تێزێکی جوانە “عەلمانیەت دژ بە دیموکراسیە بەڵام ئیسلام پشتیوانی دیموکراسیە”! ڕاستە دەڵێن کاتێک بەرژەوەندی بخوازێ دەتوانی ئینکاری سەرەتاکانی بیرکاریش بکەی کە ١+١ بکاتە ٢.

ئەم پاساوە “تیۆری”انەی “مەریوان وریا قانع” ناوبنێین چی؟ بەرهەمی چەند سەدەی خەبات و تێکۆشانی مرۆڤایەتی بۆ ڕزگاربون لە فکر و یاسای دینی سەردەمی کۆیلایەتی ئینسان و گۆڕینی فکر و یاسا و سیستەمی سیاسی و ئابوری و گەشەدان بە زانست و توانایی داهێنان و ئازادی ئینسان و هونەر و دابونەریتی کۆمەڵایەتی و ڕزگارکردنیان لە دەست دەسەڵاتی دین وشەریعەت وئەخلاقی پیاوسالارانە ونایەکسان ،هەمو ئەم دەستکەوتانە یەکسان بکرێ بەسفر و بەدژایەتی دیموکراسی ناوببرێ وداوا بکرێ کە واز لەم داوای سێکولاریستە کردنی سیستەم بهێنین و پشت بەپاڵنەری ئیسلام بۆ دیموکراسی ببەستین بۆ گەیشتن بەدیموکراسی لە کوردستاندا!بێ ئاگا لەوەی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی زیاتر لە دوو و سێ دەیەیە بەدەست ڕژێمە ئیسلامیەکانەوە توشی بەربەریەت و کارەساتی بێ وێنە بوەتەوە لە سەربڕین و ئیعدام و بەردباران و کوشتنی ژنان و ئەنفال تا گەیشتۆتە دەوڵەتی ئیسلامی داعش ، کەچی هێشتا مەریوان بەڵگەیەک نادۆزێتەوە کە ئیسلام پاڵنەری بۆ دیموکراسیەت تێدا نیە و جەوهەری نەگۆڕی دژ بە دیموکراسی نیە.

نازانین پێویست بەوەدەکا داوای سەرچاوە لەم نوسەرە بکەین بۆسەلماندنی ئەم تێزانەی سەبارەت بەوەی “لە ئیسلامدا پاڵنەری قبوڵکردنی دیموکراسی هەیە” و “ئیسلام جەوهەرێکی نەگۆڕی نیە سەبارەت بە دیموکراسی و هەر سیستەمێکی سیاسی”؟! یان ئەوە بەڵگەنەویستە کە سەرچاوەکانی ئەم نوسەرە لەدەزگای ڕاپرسیەکانی ئەلجزیرە و کەناڵە ئیسلامیەکان تێپەڕناکا. دەتوانین بزانین کام نمونەی دەوڵەتی ئیسلامی هەیە کە دیموکراسی لیبرالی قبوڵ بێت، ئێران یا سعودیە،دەوڵەتی ئیسلامی داعش یان حکومەتی تالیبان، حیزب اللە یان بۆکۆ حەرام ، ئیخوانی میسر یان ئەنسار شەریعەی تونس، کۆمەڵی ئیسلامی یان ئەنساروئیسلام؟ ئایا ئەم ئیسلامیانە هیچیان لە جەوهەری نەگۆڕی ئیسلامیەوە نەهێناوە وا لە دژی دیموکراسین و خوازیاری دەسەڵاتی دینی تیۆکراسین؟ ئەم نوسەرە ناوازەیە لەوەدا کە خۆی بە دیموکرات و لیبرال لەقەڵەم دەدا و دەشبێتە داوەر و دۆزەرەوەی ئیسلامێک کە پاڵنەری بۆ قبوڵکردنی دیموکراسیەت هەیە. دیارە دیموکراسی لە دنیای ئەمڕۆدا جەوهەرێکی نەگۆڕی نیە دەتوانی سیستەمی مەزهەبی عێراق تەنیا لەبەرئەوەی پەرلەمان و فرەحیزبیە ئیتر بە دیموکراتی لەقەڵەم بدەیت سەرەڕای هەموو کوشتار و تیرۆرێک کە حیزبە شیعەو سونەکانی ناو ئەم سیستەمە دیموکراتیە دەیکەن.

ئەم دیموکراتیە ئیسلامیەی مەریوان وەک نمونەی زۆری ئەو دیموکراسیانەی تری ئەمڕۆی جیهانی خۆرهەڵات بەناوی دیموکراسیەوە دڕندانەترین یاسا و شەریعەت و دیکتاتۆرترین حیزب بەناوی دیموکراسیەوە شەرعیەت پێ دەدا.ئەم بۆچونە تیۆریەی نوسەر لەسەر دیموکراسی ئیسلامی بەشێک لەو قەیرانەیە کە ئەمڕۆ بەسەر دیموکراسیدا هاتوە ،چ وەک واتا و چ وەک ناوەرۆک دیموکراسی ئیتر ناتوانێ بەتەنیا ناوەرۆکی سیستەمی سیاسی و ئازادیە سیاسی ولیبرالیەکان بەیان بکا . ئەم جیابونەوەیە لەنێوان لیبرالیزمی ئابوری و لیبرالیزمی سیاسیدا لانی کەم لە جەنگی جیهانی یەکەمەوە لە ئاست بزوتنەوە دیموکراتی دروست بوە و لیبرالیزم و سۆشیالیزم و نازیزم و ئیسلامیزم و ناسیونالیزم وتەنانەت هێزە میلیتاریست و میلیشایەکانیش هەرکامەیان دیموکراسی جۆری خۆیان شکڵ پێداوە و ئەم دیموکراسیە سەلەفیەی مەریوانیش یەکێک لەو نمونە ناوازانەی دیموکراسیە. لەوتاری ” قەیرانی ڕەخنەی دیموکراتی لەدەسەڵات”٤ بەدرێژی ئاماژەم بە قەیرانی ئەم تیۆری دیموکراسی پرۆ ئیسلامیە و سەلەفیەی مەریوان کردوە و ئەوەی لێرەدا تازەیە ئەم پاساوە تێۆریانەیە بۆ دژایەتی سێکولاریزم بەناوی پاراستنی دەوری دین لە “مەجالی گشتی”ودەوڵەت ودەستوردا کە ئەم وتارەی بۆ تەرخانکراوە.
___________________________________
سەرچاوەکان:
١- “قیڕەقیڕی عەلمانیەت و دین لە کوردستان”. مەریوان وریا قانع.
٢- عەلمانیەت یان دیموکراسیەت؟”. مەریوان وریا قانع.
٣- هەمان سەرچاوە.
٤- “قەیرانی ڕەخنەی دیموکراتی لەدەسەڵات”. ئاسۆ کەمال:

www.awene.com/opinion/2014/01/27/29322

بەشی دووەم *١

مامۆستای سیاسی و مامۆستای سەلەفی

پاش ئەو هاتوهاوارەی “مەریوان وریا قانع” لەسەر تاوانی کردنەوەی دین لە “مەجالی گشتی” و باسکردن لە دژایەتی عەلمانیەت لەدیموکراسیدا دەردەکەوێ ئەم هێرشانە ڕێگا پاکردنەوەیە بۆ بەئیسلامی کردنەوەی دەوڵەت و وەک پارێزەرێک و نەخشە داڕێژەرێکی دەوڵەتی ئیسلامی لە کوردستاندا ڕاشکاوانە دەڵێ ” بۆیە ئەگەر لەدونیای ئێمەشدا پێداگیریی لەسەر ئەوە بکرێت ئیسلام دینی دەوڵەت بێت، دەشێت ئەمە لەئاستە ڕەمزییەکەیدا قابیلی قبوڵکردن بێت، بەوشێوەیەی لەئینگلتەرە یان لەدانیمارک قبوڵە، “*٥

ئەم نوسەرە پێش لەهاتنی داعش وەک ڕاوێژکاری بزوتنەوەی گۆڕان بۆکاروباری ئیسلامی دەیوت”مادام بزوتنەوەی گۆڕان بەرگریی لە ”سەوابیتەکانی ئیسلام“ دەکات و پێیوایە نابێت یاسایەک دەربکرێت ناکۆک بێت لەگەڵ ئەم سەوابیتانەدا، بۆیە ئەرکی سەرشانیی ئەم بزوتنەوەیەیە بە کۆمەڵگای ئێمە بڵێت چ تێگەیشتنێکی بۆ ئەم سەوابیتانە ھەیە “.*٦

کەواتە داوای سەرەکی نوسەر ئەوەیە ” ئیسلام دینی دەوڵەت بێت” و “سەوابیتی ئیسلامی” ناو دەستور و یاساکان دیاری بکرێ!
ئاشکرایە ئەم مۆدیلە دیموکراسیە بەدانانی پرەنسیپی “ئیسلام دینی ڕەسمی دەوڵەت بێت” و “سەوابیتی ئیسلام لەدەستوردا سەرچاوەی یاسادانان بێت ” ئیتر ناتوانێ خاوەنی هیچ پرەنسیپێکی ئازادیە بنەڕەتیەکان بێت. پرەنسیپی جیاکردنەوەی دین لەدەوڵەت ودەستور و پەروەردە ئەو زەمانەتەیە کە هیچ دین و شەریعەتێک لەوانە ئیسلام نەتوانێ ئازادیە بنەڕەتیەکانی مرۆڤ پێشێل بکا.دیموکراسی بەبێ ئەم پرەنسیپە سێکولارە ئازادیە بنەڕەتیەکان لەدەوڵەت و یاساکاندا دەسپێرێت بەدەستی دینەکان و دەزگا دینیەکان کە ئاشکرایە زاڵبونی شەریعەتی ئیسلام وەک یاسا و ئیسلام وەک ناسنامە ئیتر شتێک لە ئازادی و هاوڵاتیبونی یەکسان نامێنێتەوە. ئەمە داوای بە ئیسلامیکردنی سیستەم و یاساکانە و هیچی تر .ئەمە هەمان داوای ئیسلامیەکان وسەلەفیەکانی کوردستانە.

ئەم نوسەرە پێمان ناڵێ لەچ سەرچاوەیەکەوە هێناویەتی کە مەسیحیەت دینی ڕەسمی دەوڵەتی ئینگلتەرە و دانیمارکە ؟ ئایا بەڕەسمی ناسینی کەنیسەی ئەنگلیکی یان کەنیسەی پرۆتستانت بەمانای ئەوەیە “مەسیحیەت دینی ڕەسمی دەوڵەتە” ئەمە چ سەرلێشیواندن و پڕوپاگەندەکەیەکی بێ مانایە! دەیڤید کامیرۆنی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە لیدوانێکی دا تەنیا وتی”بەریتانیا نیشتمانێکی مەسیحیە” ونەک دەوڵەتی بەریتانیا، ئەمە بوە مایەی ناڕەزایەتیەکی فراوان و بە گەڕانەوە بۆ دواوەیەکی گەورەی بەها و ناسنامەی مرۆڤایەتی خەڵکی بەریتانیا حسابکرا وە لەبەرامبەردا ٢/٣ هاوڵاتیانی بەریتانی لەدەنگدانیکدا ڕایانگەیاند کە دینیان نیە و مەسیحی نین.*٧ لەم وڵاتە دیموکراسیانەدا دین بەتەواوەتی جیایە لە یاساکان و دەستوردا و لەدادگا و پەروەردە و خوێندن و لە کاروباری ڕەسمی دەوڵەت و ناسنامەی هاوڵاتیاندا هیچ ئاماژەیەک بە دینی دەوڵەت نیە کە بسەپێنرێت بەسەر ئەم بوارە فەرمیانەدا. لەهیچ کام لەووڵاتانی ئەوروپا و ڕۆژئاوا شتێک بەناوی دینی ڕەسمی دەوڵەت وجودی نیە و لە ئاستی جیهاندا لەکۆی ١٩٧ وڵاتدا تەنها ١٢ وڵات ئاینین و١٢٠ وڵات عەلمانین.*٨هەربۆیە ئەم “دینی دەوڵەت با ئیسلام بێت بەڵام بەشێوەی ئینگلتەرە و دانیمارک” پاساویکی ئاشکرا ساختەکاریە بۆ تێپەڕاندنی نەخشەی بە ئیسلامیکردن و بە ئیسلامی هێشتنەوەی دەوڵەت و دەستور و یاساکان.

پێتان سەیر نەبێت کە ئەم داوا و پاساوەی “مەریوان وریا قانع” هەمان داوا و پاساوی “كۆمه‌ڵێك مامۆستای‌ ئایینی‌ سه‌ر به‌ ره‌وتی سه‌له‌فی‌ کوردستان” بێت کە لەنامەیەکدا بۆ “لیژنه‌ی‌ نووسینه‌وه‌ی‌ ده‌ستووری‌ هه‌رێمی‌ كوردستانیان ناردووه‌ بەناوی “بەڵێ بۆ دەستورێکی ئیسلامی”و دەڵێن” ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ماده‌ی 6 له‌ ده‌ستووری هه‌رێمی كوردستان وه‌ك ئه‌ڵێ: (ئه‌م ده‌ستووره‌ ئیقراری ئه‌وه‌ ده‌كات وه‌ ڕێز له‌ شوناسی ئیسلامی زۆرینه‌ی گه‌لی كوردستانی عێراقی ده‌گرێت) (و شەریعەتی ئیسلام سەرچاوەی سەرەکی یاسادانانە و نابێت هیچ یاسایەک دابنرێ پێچەوانەی حوکمە بنەڕەتیەکانی ئیسلام بن ). به‌ڵام هه‌ندێ له‌ چه‌په‌كان و عه‌لـمانیه‌كان هه‌وڵی ئه‌وه‌ ده‌ده‌ن ئه‌م مادده‌یه‌ له‌ ده‌ستوردا هه‌ڵگرن وه‌ ده‌ستوری كوردستان وه‌ك ده‌ستوری ئه‌مریكی و فه‌ره‌نسی لێ بكه‌ن ،..به‌ڵام …زۆرینه‌ی وڵاتانی دیـموكراسی له‌ یه‌كێتی ئه‌وروپا كڵێساكان حوكم ده‌كه‌ن له‌ پرۆسه‌ ڕامیاری و دیـموكراسیه‌كاندا وه‌ك ڕلفرید إستیڤان ده‌ڵێت: ..ده‌ستوری دانیماركی ئه‌وه‌ پێویست ده‌كات كه‌ كڵێسا ئینجیلی (اللوثریة‌) بریتیه‌ له‌ كڵێسای فه‌رمی وڵات، وه‌ وڵاتی به‌ریتانیاش چه‌ند یاسای تێدایه‌ ئه‌وه‌ دووپات ده‌كاته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ پادشا له‌ شوێنكه‌توانی كڵێسای ئینجیلی بریتانی بێت،…”*٩
سەیری ئەم لێکچونەی پارێزەری دیموکراسی ئیسلامی (مەریوان وریا قانع) و مامۆستایانی سەلەفی بکەن و بزانن چەندە لەیەک دەچن و هەردولا دیفاع لە مانەوەی ئیسلام وەک دینی ڕەسمی دەوڵەت دەکەن و بیانوەکەیان ئەوەیە کە کەنیسەش!!لەبەریتانیا و دانیمارک ڕەسمیەتی هەیە. ئەگەر مامۆستایانی سەلەفی جیاوازی نێوان دەسەڵاتی ڕەمزی پاشا و ڕەسمی بونی کەنیسە لەگەڵ جیایی دین لەدەوڵەت لەو سیستەمە سێکولارانەدا تێناگەن چونکە پێویستیان بەم شێواندنەیە، ئایا چی بە مامۆستایەکی زانکۆیەکی هۆڵەندی کە وانەی سیاسەت دەڵێتەوە بڵێین ،کە جیاوازی لەنێوان جێگیربونی ئیسلام وەک دینی ڕەسمی دەوڵەت لە یاسا و دەستوردا ناکات لەگەڵ بەڕەسمی ناسینی کەنیسەیەک لەلایەن دەوڵەتەوە و ئەمانە بە “دینداری دەوڵەت” دادەنێ ؟ دیارە مەبەستی ئەم چەواشەکاریە ئاشکرا ئەوەیە کە خەڵک پاروی ژەهراوی “قبوڵکردنی ئیسلام وەک دینی ڕەسمی دەوڵەت” ی بۆ هەزم بکرێ بە چاونوقاندن لەبەرامبەر ئاکامەکانی دەسەڵاتدارێتی ئیسلام لەیاسا و دەوستور و سیستەمی سیاسیدا ،وە لەبەرامبەر کارەساتێک کە ئێستا بەدیلی ئیسلامی بەسەر کوردستان و عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕست و جیهاندا هێناویەتی. ئەم تیۆری دیموکراسیە دینی و ئیسلامیەی مەریوان دەبێ لەکوردستان بە قیمەتی چ گەڕانەوە بەرەودواوەیەک لە هەموو بەها و ئازادیەکان وڕوخساری مەدەنی کۆمەڵگەی کوردستان تەواوبێت؟ چاوەڕوانی چ کارەساتێکی تری ئەنفال و خێڵی حەمە و هوهاکێشان لە ژنان و بە”برا”دانانی داعش لای ئیسلامیەکانی کوردستان و چونی بەردەوامی مەلا و ئەندامانی داعشی نوستوی کوردستان بۆ ژێرسایەی دەوڵەتی خەلافەت بکەین؟ ئەم وێنەگرتنەی د.مەریوان لەپاڵ د.عبداللتیف ود.عبدالواحید و مەلاکامەراندا نمونەی ئەو ڕۆشنبیر و دکتۆرانەی ئێرانمان وەک د. بەنی سەدرمان دەهێنێتەوە یاد کە بەناوی دیموکراسی ئیسلامیەوە “لەبەیک”یان بۆ خومەینی لێ دەدا و بەڵایەکیان بەسەر کۆمەڵگەی ئێران وڕۆهەڵاتی ناوەڕاست و جیهاندا هێنا کە ئەم بەدیلی فاشیزمە ئیسلامی و سەلەفیەیان گەیاندە دەسەڵات. ئایا د.مەریوان دەیەوێ ئەم مێژوە لە کوردستان دوبارە بکاتەوە و لەئێستادا کە کوردستان لەبەردەم خەتەری بەدیلی دەوڵەتی ئیسلامیدایە نەخشەڕێگای بەئیسلامیکردنی دەوڵەت و دەستور پێشکەش بە ئیسلامیەکان دەکا و کوردستان بەناوی دیموکراسیەوە تەسلیم بەم بەدیلە ئیسلامیە دەکا؟! ئەم نوسەرە تەنانەت وەک رێبین هەردی هاوستونی لەخەتەری داعش و شەڕی مەزهەبی شیعە وسونە بەئاگانەهاتۆتەوە لەوەی ئەمڕۆ بەبێ دابڕینی دەوڵەت و یاسا و دەستور و پەروەردە لە ئیسلام و دین ،چارەنوسی کوردستان دەبێتە هەمان چارەنوس کە عێراق و سوریا وناوچەکە بەهۆی بەدیلی ئیسلامی ولەهەرەسی بەدیلی ناسیونالیزمی عەرەبیدا دەرگیری بوە. دژایەتی سێکولاریزم ودژایەتی جیاکردنەوەی ئیسلام لە دەستور و یاسا وپەروەردە لەمڕۆی کوردستاندا جگە لە دژایەتی ئازادیە بنەرەتیەکان و خزمەت بە کۆنەپەرستی ئیسلامی بەگشتی ،خزمەت بە پەلکێشانی خەتەری بەدیلی دەوڵەتی ئیسلامی داعش بۆ کوردستان و خزمەت بە تێوەگلانی کوردستانە لە شەڕی مەزهەبی شیعە وسونەی قوتبەکانی تورکیا وسعودیە وئیرانیشدا هیچی تر ناکا.

ئاسۆکمال

سەرچاوەکان:

*١بەشی دوەمی وتاری مامۆستای “کڵۆڵی دیموکراسی لە دژایەتی سێکولاریزمدا”

*٥ عەلمانیەت یان دیموکراسیەت؟” مەریوان وریا قانع
* ٦مونافیقی سیاسی؟ پەیوەندی یەکێتی و پارتی و گۆڕان بەدینەوە” مەریوان وریا قانع
*
*٨العلمانیة و سیاسات الدولة تجاە الدین،احمد ت. کورو، ٢٠٠٩
*٩ http://www.xendan.org/dreja.aspx?=hewal&jmara=45519&Jor=1