گفتوگۆ سەبارەت بە ١٧ شوبات

ئۆکتۆبه‌ر: ئاسۆکمال تۆ وەک یەکێک لە قسەکەرانی بەرچاوی مەیدانی ئازادی و ئەندامی ئەنجومەنی کاتی مەیدانی ئازادی کاردانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات وهه‌ڵسوکه‌وتی سیاسیو سه‌ربازی به‌رامبه‌ر به‌خۆپیشاندانه‌کان چیبوون وچ ڕه‌وتێکیان گرته‌به‌ر؟ به‌تایبه‌تی ڕۆلێ سه‌رۆکایه‌تی هه‌ریم وسه‌رانی یه‌کیه‌تیو پارتی، په‌رلەمانی کوردستان، کابینه‌که‌ی به‌رهه‌م ساڵح وده‌زگا ئه‌منیو چه‌کداره‌کانی.. چیبوون؟

ئاسۆکه‌مال:  دەسەڵات سەرەتا بەگوللە وەڵامی خۆپیشاندەرانی دایەوە و چەند خۆپیشاندەر گیانیان لەدەستدا. بەڵام کاتێک دەسەڵات زانی بەسەرکوت ناتوانێ کۆتایی بەخۆپیشاندانەکان بێنێ دەستی لە سەرکوت هەڵگرت و کەوتە هەوڵی ئەوەی کە لەڕێگای گفتوگۆوە هەوڵی کپکردنەوەی خۆپیشاندانەکانی دا و لەسەرۆکی حکومەتەوە و پەرلەمانەوە تا سەرۆکی هەرێم و تاڵەبانی نامەیان نارد بۆ ئەنجومەنی مەیدانی ئازادی و لەکاتێکدا ئەم هەوڵانەش شکستی هێنا و متمانە بە بەڵێنەکانی دەسەڵات نەکرا و خۆپیشاندانەکان بەردەوام بوو دیسانەوە پەنایان بردەوە بەر هێزی میلیشیا و لەڕێگەی سەرکوتەوە کۆتاییان بەخۆپییشاندانەکان هێنا. یەکێتی بەهۆی ئەوەی خۆپیشاندانەکان لەناوچەی ژێردەسەڵاتیدا بوو داوای دانوسانی هەبوو بەڵام نەیدەتوانی خواستی دادگایی کردنی تاوانبارانی ١٧ شوبات و ڕۆژانی دوایی کە بەشێکی سەرەکی ڕووی لە پارتی و لقی ٤ بوو ، جێبەجێ بکا و ئەنجومەنی مەیدانی ئازادی و خۆپیشاندەرانیش نەچونە ژێر باری گفتوگۆیەکی بێ ئاکامەوە، هەربۆیە بارزانی و تالەبانی بەهاوبەشی بڕیاری سەرکوتی خۆپیشاندانەکانیان دا.

ئەم خۆپیشاندانە بزوتنەوەیەکی سیاسی جەماوەری دژ بە دەسەڵاتی میلیشیایی بوو کە خواستی ڕوخانی ئەم دەسەڵاتەی یەکێتی و پارتی لەهەناوی خۆیدا هەڵگرتبوو و کاریگەری شۆڕشەکانی تونس و میسری بەسەرەوە بوو کە دەسەڵاتە دیکتاتۆریەکانی ڕوخاند. هەربۆیە سیاسەتی یەکێتی و پارتی لەسەرەتاوە تا کۆتایی سەرکوتی ئەم خۆپیشاندانانە بوو نەک وەڵامدانەوە بە خواستەکانی خۆپیشاندەران. لەناوچەی سلێمانیدا هاوسەنگی هێزی خۆپیشاندەران و دەسەڵات گۆڕردرا و هەربۆیە کابینەی بەرهەم ساڵح لەژێر فشاری ناڕەزایەتیەکاندا چەند بەڵێنێکی نوسراوی بە ئەنجومەنی ئازادی دا و دواتریش پەرلەمان بڕیارێكی ١٧خاڵی پەرلەمانی کوردستان لە ڕۆژانی٢٣ی شوباتی ٢٠١١  ولە ١٧ ئازاری ٢٠١١  یشدا بڕیارێکی تری دەرکرد کە خواستەکانی خۆپیشاندەران جێبەجێ بکەن و لەسەروویانەوە دادگایی ئەوکەسانەی بەتاوان هەڵساون. تەنانەت پەرلەمان و حکومەتی هەرێم بڕیاری دا گوێ لەداواکانی خۆپیشاندەران بگرن لەگەڵ نوێنەرانیان دابنیشن  تا “بڕیاری گرنگ و بەپەلە بدەن بۆ باشترکردنی گوزەرانی خەڵکی و بەدیهێنانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی وکرانەوەی زیاتری فەزای سیاسی وئازادی”. بەڵام دیارە ئەمانە لەژێر فشاری خۆپیشاندانەکاندا بوو نەک ویستی دەسەڵات بوبێت و سیاسەتیان جێبەجێکردنی ئەم ڕیفۆرمە سیاسی و ئابوریانە بێ، هەربۆیە کاتێک پارتی دەستی کرد بە زاڵکردنی جەوی میلیتاریستی لەهەولێر و ناوچەکانی ژێردەسەڵاتیدا و هاوکات سوودیان لە جەوی گفتوگۆکردن لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی گۆڕان و ئیسلامیەکان وەرگرت و وەکو ئەسپی تەروادە بەکاریان هێنان ، لەسایەی ئەم دۆخەدا و بە قەتیس مانەوەی خۆپیشاندانەکان لە ناوچەیەکدا نەبونی ئەنجومەنی مەیدانی ئازادی بە ڕابەرێکی سیاسی خۆپیشاندانەکان کە وەڵامی ئەو سیاسەتانەی دەسەڵات بداتەوە و تەنیا لەیەک شێوەی ناڕەزایەتی کەمیتینگی جەماوەری بوو لە مەیدانەکانی ئازادیدا نەمێنێتەوە و تاکتیکی تر بۆ فشارخستنە سەر دەسەڵات بەکاربێنێ ،ئەمانە وای کرد کە هاوسەنگی هێز لەکۆتاییدا لەڕێگای سەرکوتەوە بگەڕێتەوە بەقازانجی دەسەڵات.

ئۆکتۆبه‌ر: ڕۆڵی ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کانی 17 شوبات چۆن ده‌بینن؟ کارکردیان له‌سه‌ره‌تاوه‌ تا کۆتایی چۆن لێکده‌ده‌نه‌وه‌؟

ئاسۆکمال: ئۆپۆزسیۆنی گۆڕان و ئیسلامیەکان بەپێی بەرژەوەندی سیاسی و گۆڕانی هاوسەنگی هێزدا مامەڵەیان لەگەڵ خۆپیشاندانەکان دەکرد. سەرەتا بزوتنەوەی گۆڕان لەزاری نەوشیروان مستەفاوە خۆپیشاندانی سەرای سلێمانی و دواتر چونە بەردەم لقی ٤ی پارتی بە ئاژاوەگێڕی ناوبرد و ڕایگەیاند کە هاوکاری دەزگا فەرمیەکان دەکەن و کۆمەڵیش هەڵوێستێکی نزیک لەگۆڕانیان هەبوو و یەکگرتوی ئیسلامیش بێدەنگ بوون و حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریان بە “تاوانبار”ی  ئەو خۆپیشاندانە ناساند. بەڵام کاتێک بینیان بەردەوامی جەماوەر و گەنجان لەخۆپیشاندانەکان هاوسەنگی هێزی نێوان خەڵکی ناڕازی و دەسەڵاتی گۆڕیوە ئەوکات هاتنە ناو خۆپیشاندانەکان تا وەک وەسیلەیەکی فشار دژ بەدەسەڵات بەکاری بێنن. هەربۆیە کاتێ دەسەڵات ویستی وەک ئەسپی تەروادە بەکاریان بێنێ بۆ سارکردنەوەی خۆپیشاندانەکان ،ئەم حزبانە یەکسەر چونە سەرمێزی گفتوگۆ تاکو بەشە دەسەڵات و داهاتێک وەک سەفەقەی کۆتایی هێنانی خۆپیشاندان وەرگرن.ئەو کات من ئەندامی ئەنجومەنی کاتی مەیدانی  ئازادی بووم و هەوڵم دا وەک ئەنجومەن هەڵوێست لەسەر ئەو گفتوگۆیانەی ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵات دەرکەین. بەداخەوە فاروق رەفیق لەترسی ئەوەی ئۆپۆزسیۆنمان لێ نەڕەنجێ ڕیگری کرد لەدەرکردنی ئەم بەیانە کە تیایدا ئاماژەم بەوەکردبوو کە “لة طفتوطؤكاني دةسةلآت لةطةلَ حزبة ئؤثؤزسيؤنةكاندا باسي خواستةكاني خؤثيشاندةران و هةنطاوهةلطرتني دةسةلات بؤ وةلآمدانةوةي خواستة هةنوكةييةكان دةكريَ. لةهةمان كاتدا بارزاني ضةند برياريَكي داوة دذ بة خؤثيشاندةران لةوانة : رێكاریی یاسایی پێویست دژ بە هەر كەسێك وەربگیرێت كە :1-  هێڕشی كردبێتە سەر بارەگا حزبیەكان و دامەزراوە حكوومیەكان و زیانی بە موڵك وسامانی دەوڵەت وهاوڵاتیان گەیاند بێت، 3- هانی خەڵكی دابێت یان هانی خەڵك بدات بۆ پێشێلكردنی یاسا و نیزامی گشتی، 4- بەبێ مۆڵەت وەرگرتن خۆپێشاندانی رێكخستبێت و رێكیبخات و سەرەڕای ئەوەش بە پێچەوانەی یاسا جووڵابێتەوە و لەسەریشی بەردەوام بێت، 5- هەر لێپرسراوێكی پۆلیس یان ئاسایش كەمتەرخەم بووبێت لە جێبەجێكردنی ئەركی فەرمیی خۆی بۆ پاراستنی دەزگا و موڵك وسامانی دەوڵەت و هاوڵاتیان.”.

ئةمة جاريَكي تر نيشاني دةدا كة وةعد و بةلَينةكاني دةسةلاَت ثيضةوانةي كردةوةكانيَتي و طفتوطؤكردني دةسةلآت تةنها بؤ ثيلانطيَرِي دذي خؤثيشاندانةكاني كوردستانة و ئةم برِيارانةي سةرؤكي هةريَم رِاست ودروستي هةلَويَستي ئةنجومةني مةيداني ئازادي نيشان دةدا كة ثيَويستي جيَبةجيَكردني عةمةلي داخوازيةكاني خؤثيشاندةران ثيَش مةرجي طفتوطؤكردنة لةطةلأ ئةم دةسةلاَتةي جيَطاي متمانة نية . هةربؤية رِايدةطةيةنين كة ئيَمة وةك ئةنجومةني مةيداني ئازادى كة نوينةري خواستةكاني جةماوةري خؤثيشاندةري كوردستانين و هةر طفتوطؤيةك لةسةر خواستةكاني خؤثيشاندةران بكريَت ثيويستة رِوبةرِوي ئةنجومةني مةيداني ئازادي بكريَتةوة وطفتوطؤكردن  بةبيَ بةشداري ئةنجومةني مةيداني ئازادي شةرعيةتي نية. ئيَمة جاريَكي تر سةرنجي هةموو لايةك رِادةكيَشين بؤ ئةوةي دةسةلات كة بةناوي طفتوطؤ كردنةوة دةستي كردؤتةوة بة هةرِةشة لة خؤثيشاندةران و ئةمة دةستي دةسةلآت دةكاتةوة بؤ مانؤركردن و خؤدةربازكردن لة جيبةجيكرجني خواستة هةنوكةييةكان بةناوي طفتوطؤكردن لةطةلَ لايةنة سياسيةكان  و سةركوتي خؤثيشاندةران. ”  

بەدوای ئەوەی دەسەڵات توانی لەم مانۆری گفتوگۆ لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنەدا سەرکەوێ و ئیسلامیەکان و بەتایبەت یەکگرتوی ئیسلامی کەوتنە ڕەزامەندی نیشاندان لەسەر ئەو بڕیارانەی بارزانی و کۆمەڵی ئیسلامیش بە بەڵێنەکانی دەسەڵات بۆ زیادکردنی بەشە داهاتیان نەرمیان نیشاندا و ئێران و ئەمریکاش  پشتی دەسەڵاتیان بەرنەدا ، بزوتنەوەی گۆڕان کەوتەوە سیاسەتی چاوەڕوانی و ژێرپێی ئەنجومەنی کاتی مەیدانی ئازادیش چۆڵ بوو کە بتوانێ ئەم بزوتنەوە جەماوەریە بکاتە خاوەن ئاسۆ و ئەلتەرناتیڤێکی شۆڕشگێڕانەی جیاواز لە سیاسەتی ساتوسەودای ئۆپۆزسیۆنی بورژوازی گۆڕان و ئیسلامیەکان و درێژە بەناڕەزایەتیەکان بدات بۆ گۆڕینی دەسەڵاتی میلیشیایی و سەپاندنی خواستە سیاسی و ئابوریەکانی خەڵکی کرێکار و ستەملێکراوی ژێرسایەی یەکێتی و پارتی. بەداخەوە حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری کوردستان هەرچەند هەوڵێکی سەرەتایی هەبوو بۆ بون بەم بەدیلە بەڵام لەباری عەمەلیەوە نەیتوانی ببێتە ئەم هێزە سیاسی و جەماوەریە.

ئۆکتۆبه‌ر: ئایا ئه‌گه‌ری سه‌رهه‌ڵدانی جولانه‌وه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری له‌وینه‌ی 17 شوبات له‌کوردستان له‌ئارادایه‌؟ ئه‌گه‌ر ئا پێتان وایه‌ ده‌بێ ئه‌مجاره‌ کرێکارانو زه‌حمه‌ت کێشان له‌چ چوارچیوه‌یه‌کی تازه‌دا بێنه‌ مه‌یدانه‌وه‌ وچ ئاسۆیه‌ک له‌به‌ر پێی خۆیان بنێن؟

ئاسۆ کمال: هۆیەکانی سەرهەڵدانی جەماوەری ١٧ شوبات سێ مەسەلە و فاکتەری سەرەکی بوون کەبریتین لە:

یەکەم: بن بەست و قەیرانی سیاسی دەسەڵات لە وەڵامدانەوەی پێویستیەکانی ژیان و گوزەران و ئیدارەی مەدەنی کۆمەڵگە و دەرکەوتنی لە هەڵاوسانی کێشەی گەندەڵی و سەرکوتی ئازادیەکان دا و بێ ئومێدی خەڵک بە چاکسازی دەسەڵات.

دووەم: هاتنەئارای دەورەیەکی سیاسی نوێ کە لەسەر زمینەی ڕوخانی بەعسەوە  دەورەیەک لە خۆپیشاندانی جەماوەری دەستی پێکرد و خەڵکی کوردستان پێی نایە دەورەی خەبات دژی دەسەڵاتی کوردی لەجێگای خەبات لەدژی بێگانە. خۆپیشاندانەکانی ساڵانی ٢٠٠٥ و بەدواوە بۆ کارەبا و ئاو و سوتەمەنی و معاش، ناڕەزایەتیەکان دژی کوشتنی ژنان و یاسای فرەژنی، خۆپیشاندانەکانی دژی کوشتنی سەردەشت عوسمان و دژی یاسای خۆپیشاندان.

سێیەم: شۆڕشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئەفریقا ئاسۆیەکی نوێ خستەبەردەم خەبات دژی دیکتاتۆری و حکومەتە عەسکەریەکان و گێڕانەوەی باوەڕی شۆڕشگێرانە بۆ ڕوخاندنی دەسەڵاتە سەرکوتگەرەکان کوردستانی گرتەوە.

پێم وایە هێشتا ئەم فاکتەرانە بە هێزی خۆیان باقین و بە ئیزافەی گۆڕانی دۆخی سیاسی کوردستان و تەجروبەی ٦٢ ڕۆژ خۆپیشاندان و هێز نیشاندانی جەماوەر و گۆڕانی هاوسەنگی هێزەکان لە کوردستان ، هەربۆیە زەمینەکانی سەرهەڵدانەوەی ناڕەزایەتی و بزوتنەوەی سیاسی و جەماوەری دژ بەدەسەڵات هەیە ئەگەر دۆخی سیاسی کوردستان و عێراق ڕوبەڕوی شەڕی ناوخۆ نەبێتەوە.

بەڵام هاتنەوە مەیدانی ئەمجارەی جەماوەری ناڕازی لە کوردستان جیاوازیەکی زۆری دەبێ لەو ڕوەوە کە دەرس وەردەگرێ لە شکستی ١٩ نیسانی ٢٠١١ و ئەم دەرس وەرگرتنە پێوسیتی بەکات و ئامادەیی پەیداکردنەوە هەیە.

هەڵسانی ئەم جارە بەرئەنجامی ڕۆشن بونەوەی ئامانج و تاکتیکەکانی ئەم بزوتنەوە جەماوەریەیە کە بەرامبەر بەدەسەڵات دەیگرێتە بەر. پرسیارەکانی ئەوەی ئایا چۆن ئەم دەسەڵاتە دەگۆڕێ؟ چ بەدیلێکی سیاسی لە کوردستاندا جێگای سیستەمی میلیشیایی دەگرێتەوە؟ چ هەڵوێستێک بەرامبەر بە سیاسەت و بەدیلی ئۆپۆزسیۆنی گۆڕان و ئیسلامیەکان دەگرێ و چۆن ڕیزێکی سەربەخۆ و جیالەمانە دروست دەکا؟ ئەو ئۆرگان و وەسیلانە چین بۆ ڕێکخستن و ڕابەری خەباتێکی سیاسی و جەماوەری دژ بەدەسەڵات پێویستیەتی؟ بزوتنەوەی کرێکاری و لاوان و ژنان و خوێندکاران و توێژە هەژارەکان چۆن ڕیک دەخرێ؟ چ ئایندە و چارەنوسێ بۆ کوردستان و کێشەی لەگەڵ عێراقدا دەگرێتەبەر؟ لە بەرامبەر بە ستراتیژی پارتی بۆ سەپاندنی ئیمپراتۆریەتی سەراسەری لە کوردستاندا چی دەکا و لە گۆڕانی هاوسەنگی هێز بەهۆی لاوازبونی یەکێتی لە قۆناغی دوای تالەبانیدا چی دەکا؟ ئەمانە ئەو پرسیارە سەرکیانەن کە ڕووی لەڕابەریەکی سیاسیە کە دەیەوێ ناڕەزایەتیە پەنگ خواردوەکانی دوای ١٧ شوبات بەرەو هەستانەوەیەکی نوێ بەرێ. ئەم هێزە ناڕازیە و زەمینەی هەستانی لە کوردستاندا هەیە بەڵام هەلومەرجەکە گۆڕاوە و پێویستیەکانی هەستانەوەیەکی سەرکەوتوانە دەبێ ئامادە بکرێ تا ئەم هێزە بتوانێ بکەوێتە جوڵە بۆ گەیشتن بە ئامانجی گۆڕینی ئەم دەسەڵاتە میلیشیایی و گەندەڵەی لە ١٧ شوباتەوە پەیامی کۆتایی هاتنی دەورەکەی ڕاگەیەندراوە.